Roden, Hervormde kerk

Kerk
Oorspronkelijk 13e eeuwse, éénbeukige Romaanse dorpskerk. In de gotische periode uitgebreid met het vroeg 15e eeuwse koor. Daarna kwamen de zijbeuken met halve tongewelven. Na de Reformatie verkeerde de kerk in een desolate toestand. Omstreeks 1636 werd de kerk hersteld. De kerk heeft een mooi interieur oa. een preekstoel uit 1717 en een 18e eeuwse herenbank in het koor. In de jaren 1931-1932 werd de kerk gerestaureerd (01.
De muren werden, zoals in die tijd vaak gebruikelijk ontpleisterd. Dit had helaas een zeer nadelig uitwerking op de akoestiek.


Plaat uit de Nieuwe Drentsche Volksalmanak van 1889


Links: ansichtkaart ca. 1920, rechts: ca. 1940


ansichtkaart


Reliwiki

Orgel

CD "Handel & Friends" Boeijenga BECD002 2009 Erwin Wiersinga en Theo Jellema
Erwin Wiersinga speelt van Georg Friedrich Händel (1685-1759)  de Suite in g (1720) in Roden
 - Ouverture
 - Andante
 - Allegro
 - Sarabande
 - Gigue


1776-1781: Maria Catharina Hoppinck legateert op 5 maart 1776 een bedrag van tienduizend Caroli gulden aan de kerk van Roden. Zij was een nazaat van de predikant Gajus Hopping, die van 1608 tot 1638 in Roden stond. In het testament staat beschreven dat het bedrag ook was bestemd voor het onderhoud van het orgel en het traktament van de organist. Op 18 december 1776 kwam de milde schenkster te overlijden. Als executeur werd aangesteld de heer Mr. Coenraad Wolter Ellents, raad en secretaris van het Landschap Drenthe en bewoner van huize Mensinga te Roden (02, 53).
Tekst: 'Den 5e Maart 1776 compareerde voor mij Joannes Huijgens openbaer en bij den Hove van Holland geadmitteert Notaris, in ‘s-Gravenhage resideerende, en voor de nagenoemde getuijgen. De WelEdele Gebore Juffrouwe Maria Catharina Hoppinck, ongehuwde Juffrouw, wonende alhier mij notaris bekent. De-welke geneegen en volkomen in staet, om van haare tijdelijke goederen bij Testament te kunnen disponeeren, verklaarde hetzelve te doen uijt haere vrije, en onbedwonge wille zonder aanraading, off misleiding van iemand alvorens daer toe te komen, verklaarde de Juffrouw testatrice te revo-ceeren, casseeren doot en te niet te doen alle voorgaande testamenten, codocillen en andere Acten van uyterste Wille, die de juffrouwe Tetatrice te voren het zij alleen, het zij met iemand anders mogte hebben gemaakt alschoon daer in eenige clausule derogatoir mogte zijn vervat, waer van de Juffrouw testatrice egter verklaerde geen geheugen te hebben en specialijk het testament den 11 April 1773 voor mij notaris, en getuijgen alhier gepasseert.
Ende nu van nieuw komende ter dispositie verklaerde de Juffrouw testatrice te legateeren en bespreeken aan de nederduytsche Gereformeerde kerk van het Dorp Roode geleegen in het Landschap Drenthe Eene somme van Tien duijzent Guldens onder deese speciale conditien dat de voors. somme door haere na te noemene Executeur, binnen drie maanden na haer Ede. overlijden vrij, en zonder aftrek van het collaterael zal werden ter hand gestelt aan den Wel Ed. Gestr. Heer El-lents, secretaris van het Landschap Drenthe en welke Heer door de Testatrice, spcialijk werd versogt, en geauthoriseert, om uijt deselve penningen onder desselvs directie en bewind ter sijner keusen te laten maken, een orgeltje geschikt voor de Groote van dezelve Kerk, en voorsien van twee wapens, als van ‘s vaders en ‘s moeders zijde van de Juffrouw testatrice, met inscriptie, dat het zelve orgel en wapens sijn ter gedagtenisse van de Heer Albert Hoppinck en desselvs huijsvrouw,
vrouwe Elizabeth Johanna Hoppinck gebore Clarcq en derselve twee nagelatene kinderen, wijle de Heer Mr. Jacob Willem Hoppinck en mejuffr. Maria Catharina Hoppinck, welk Orgeltje in de voorsr. Kerk zal moeten werden geplaatst en aldaer gebruikt, zullende het overschot van voors. tien duijzent Guldens, nadat het voorsr. orgeltje daeruijt zal zijn betaelt, door voorn. Heer Ssecretaris El-lents, ende hier na te stellene Executeur werden belegd in Losrenten off Loterije obligatien ten lasten van het Gemeene land van Holland en Westvriesland, welke niet losbaer zijn en zullen deselve Losrenten of Obligatien, na dat die door haer Juffrouw Testatrice aan te stellene Executeur zullen zijn geannoteert door zijn Edele gestrenge zijn leeven lang gedurende moeten werden geadministreert, en na desselvs overlijden aan de kerkvoogden van de voorsr. kerk van Roode ter administratie werden overgegeeven om ten eeuwigen dagen te werden bewaert en uijt welkers Intresten zal moeten werden betaelt het Tractement van een organist, door voorn. Heer Ellens gedurende desselvs leeven te verkiezen en aan te stellen, en het overige van dezelve Intressen zal strekken tot onderhoud van het voorsr. orgeltje en van deselve Kerk, zullende ingeval van aflossing der voorsr. obligatien off Losrenten in der tijd weder andere zoortgelijke uijt de afgeloste penningen werden aangekogt.
Legateerende de Juffrouw testatrice aan voorn. Heer Ellens, en desselvs huijsvrouw, en bij voor overlijden aan de Langstleevende van hun de somme van vier duijzent Guldens eens en zulx zoo wel voor desselvs moeyte in het administreeren en dirigeeren van het te maken orgel als tot eene gedagtenisse. De Juffrouw testatrice verklaerde voorts enz. . . . . . .
Alle hetgeene voorsr. staet de Juffrouwe Testatrice duijdelijk voorgeleezen en bij haer wel ver-staen zijnde, verklaerde zij hetzelve te weesen, haer testament, laatste en uijterste wille, willende en begeerende dat alle hetzelve na haer dood zal werden agtervolgt, en naergekomen, ’t zij als testament, codicil off zo als hetzelve andersints na regten best zal kunnen bestaen. Aldus Gedaen en Gepassert in ‘s-Hage voors. ter praesentie van Adrianus Roos en Leonardus Pieter Roest als getuigen.
[w. g. ] Adr. Roos. [w. g. ] Joannes Huijgens
[w. g. ] L. P. Roest. Notaris 1776
[w. g. ] M. C. Hoppinck. [Voor afschrift De Gemeente-archivaris W. Moll]'

Van 14 maart 1777 dateert een tekst van het carspelbestuur, dat door waterschade nauwelijk meer is te lezen.
Op 6 april 1777 schrijft Valentijn Hildebrandt (deurwaarder van de Staten van het Landschap Drenthe) aan Ellents dat hij in Groningen twee lange gesprekken heeft gevoerd met Jacob Wilhelm Lustig (organist van de Martinikerk in Groningen). Hij verteld over zijn ontmoeting met Van Dam. Deze zou nooit meesterknecht bij Hinsz zijn geweest, maar 3 jaar als 'kastenmakersknegt'. Hij is niet erg positief over Van Dam. Ook komt vermoedelijk de orgelmaker Van Gruisen ter sprake. ('t Kleine Meer) In een P.S. verhaalt Hildebrandt over het examen dat de schoolmeester van Roden heeft afgelegd bij Lustig in Groningen. Door de omhaal van woorden is niet duidelijk of hij nu geschikt is of niet.

Briefje in het archief van Huize Mensinge met het adres van de orgelmaker Van Gruizen (52)

Op 8 april 1777 schrijft Lustig aan Hildebrandt. Blijkbaar heeft Van Dam ook een offerte geleverd, die f 1.000,- goedkoper was dan die van Hinsz. Het bestek daarvan zou een copie zijn van een bestek van Hinsz. Lustig is zeer negatief over Van Dam. De schoolmeester uit Roden blijkt zeer leergierig en zou misschien de functie van organist in Roden kunnen vervullen.
Op 11 mei 1777 schrijft Lustig i een brief aan Ellents met de volgende titel: 'Bekopt advies over drie orgelbestekken'. In de brief komen de drie orgelbestekken totaal niet aan bod. Hij prijst de kamertoon, noemt het orgel van Midwolda en spreekt over een orgelmaker in de Hardingerstraat nasst de Lutherse kerk.

Op 15 mei 1777 werd een bestek opgemaakt voor het nieuw te bouwen orgel door Albertus Anthoni Hinsz. Aan de rechterkant van de laatste pagina van het bestek staan de ontvangsten van de termijnen, die aan Hinsz worden uitbetaald.
Tekst:
'Bestek van een geheel nieuw Orgel met een rugpositiv, twee Clavieren, en een angekoppeld Pedaal groot Zeventien Stemmen tusschen den Heere en Mr. C. W. Ellents, als daar toe bij testamente van wijlen Juffer M. C. Hoppinck gegratificeert als anbesteder ter eenren en Albertus Anthony Hinsz Mr. Orgelmaker ter andere zijden, en in de Kerke te Roden geplaets worden, ingegaan.
1.
In het Manuaal zijn tien Stemmen.
1. Praestant 8 v. in de discant dubbelt ansprekende en groot C in het gezigt.
2. Bordon 16 voet
3. Holpijp 8 v.
4. Octaaf 4 v.
5. Speelfluit 4 v.
6. Waltfluit 2 v.
7. Nassat 3 v.
8. Mixtuur 4. 5. á 6 sterk, de grootste pijp 2 voet het begin op groot C, c, e, g, c’, tweede c met c’, e’, g’, e’; en op c’, e’, g’, g’, c’’, en verders met repeteren c’’’, g’’, c’’, g’’, g’’, c’’’.
9. Trompet 8 v.
10. Vox Humana 8 v. van Engels tin.
NB deze drie laatste Stemmen, als Mixtuur, Trompet, en Vox Humana, zullen worden doorsneden en ieder verdeelt in twee registers, dat de Bas en Discant ieder apart kan worden bespeelt.
2.
In het Rugpositiv zijn Zeven Stemmen.
1. Praestant 4 voet
2. Fluut douce 8 v.
3. Gedakt flute 4 v.
4. Octaaf 2 v.
5. Spitsfluit 2 v.
6. Sexquialter 2 á 3 sterk
7. Dulciaen 8 v.

3.
De Windladen waar op het voormelde Pijpwerk zal komen te staan, moeten zijn sleepwindladen, van goed, droog eicken wagenschot, verdeelt in lange Octaaf van groot C tot drie gestreepten f’’’ inge-
sloten, zo dat dezelve onder het spelen egalen wind behouden, niet ruischen of de minste doorspraak laten horen, en met denzelver labiums ruim genoeg, om overal bij te kunnen komen.
4.
De twee prestanten en het verdere in het gezigt staande pijpwerk moeten zijn van zuiver Engels tin, die in rondingen en pijpen [spitsen] komen te staan met uitgedreven labiums, de pijpen gepolijst, en de monden verguld. Al het binnenstaande pijpwerk zal bestaan uit ¾ lood, en ¼ tin, dog met dit onderscheit, dat de voeten van de grootste pijpen tot meerder duirsaamheit zullen zijn half tin en half lood.
5.
Het geheele werk zal in Kamertoon staan, een goede temperatuur hebben, en zo gestelt, dat uit alle grondtonen na genoegen kan werden gespeelt.
6.
De handclavieren, zo tot het manuaal, als rugpositiv van droog eiken wagenschot, de platte ondertoetsen van ijvoor, ende bovenste van zwart Ebbenhout verdeelt in lange Octaaf van groot C tot drie gestreken f’’’ingesloten in allen vier en vijftig claves, het onderste Clavier tot het manuaal en het bovenste tot het Rugpositif, de koppeling gemaekt met koperen schroeven.
7.
Het Pedaal van eiken wagenschot van groot C tot een gestreken d’in allen zeven en twintig Claves met het nodige welbord, om an het hand Clavier angehangen te kunnen werden, en zo te schikken, dat het zelve gemakkelijk kan opgenomen en neergelegt werden, zonder iets an het Regeerwerk te ver-anderen.
8.
Het Regeerwerk, zo wel abstractuir, als registratuir moet alles suffisant worden gemaakt. De registers voor het rugpositiv, zullen zo wel ter zijden het Clavier, als die van het Manuaal in goede ordren uitgetrokken te kunnen werden. De welborden van eiken wagenschot, de winkelhaken tot de abstractuir, de schroeven in de windladen, de mondstukken van de Trompet, Dulciaan en Vox Humana alle van koper, en de platen daarop van Engels tin, als mede alle veeren en draatwerk van koperdraat.
9.
Drie Blaasbalgen, met de vereischte Canalen of windleidingen van eiken wagenschot ieder 9. voeten lang, zoo de plaats toelaat, en 4½ voet breed bij dit werk te maken, dewelke met wit leer beledert, en inwendig met franchijn leer in een goede polituur moet worden voorsien.
10.
Hiertoe twee windafsluitingen, één tot het manauaal en één tot het rugpositiv, daar en boven nog een windlossinge, als mede twee tremulanten, een doorslaande tot de Vox Humana, en de tweede voor de andere Stemmen.
11.
De kassen tot het Manuaal en Rugpositiv, de Lambriseringe, het benodigde Snijwerk voor de pijpen, de wapens en inscripties, de lagers en het beschieten der blaasbalgen is alles tot laste van den Orgelmaker, en moet voor zo verre het in het gezigt staat van best eiken wagenschot en het verdfere houtwerk hijr toe behorende van best greinen hout gemaekt worden.
12.
Alle materialen als hout, tin, lood, koper, koperdraat, leder, lijm, ijserwerk, en in het generaal alles, wat tot dit werk zal benodigt zijn, blijft alles voor rekeninge van den annemer.
13.
Zo dat alleen tn laste van den Heer anbesteder zal zijn, het fundament en de solderingen(sonder hijr de borstleningen onder te begrijpen als tot de anneminge gehorende)waar op het orgel zal komen te staan.
14.
De Orgelmaker in het hoofd dezes gemeld, heeft angenomen het Orgel voorschreven na het bestek stiptelijk te leveren, en op primo August 1700 agt en zeventig met het verveerdigde werk met al zijn toebehoor, zoals hijrvoren gemeld staat, te Roden te komen, om het zelve alsdan ten spoedigste te voltoyen.
15.
Wanner de voormelde Orgelmaker alles gelevert, en het Orgel in alles voldoende an dit bestek
heeft verveerdigt, zodanig, dat het zelve door onpartijdige Kerumeesters geprobeert, gevisiteert, en in alles wel bevonden zal zijn, zal daar voor genieten de Somma van vijfduzent en vierhondert Car. guldens.
16.
Waer van de betalinge zal geschieden in vier termijnen, als een vierde part bij de anneminge voor den eersten termijn, zullende een gelijk vierde part of tweede termijn betaalt worden, wanneer de annemer met de verveerdigde kassen, windladen, pijpen, blaasbalgen enz. te Roden zal zijn gekomen; het derde termijn bestaande in een sesde part zal betaalt worden, wanneer het Orgel geheel, goedgekeurt en an genoegen zal bevonden zijn, en eindelijk het laatste vierde termijn, bestaande in het resterende een sesde part een Jaar na dato van de goedkeuringe, wanneer het zelve wederom nagezien, in ordre gebragt, en de gebreken, die er zig inmiddels mogten ontdekken hem zullen zijn hersteld.
17.
Ingeval den annemer onder het vervaardigen van het werk iets menschelijks mogte overkomen zullen zijn erfgenamen gehouden zijn door een bekwaam Meester ten haren perikelen lasten het voormoemde Orgel na den inhoud van dit bestek te laten verveerdigen. Aldus gecontracteert en ten wederzijden betekent op den huize te Roden den 15 Mey 1700 zeven en zeventig.
[w. g. ] C. W. Ellents [w. g. ] Alb. Anthoni Hinsz.
Orgelmaker'.


Er zijn ook nog een aantal varianten gemaakt: ongetekend bestek met 17 artikelen tussen orgelmaker, fam. Ellents en de secretaris van het Landschap Drenthe. Een ander document bevat een dispositie en 13 artikelen. De titel luidt 'Dispositie van een nieuw orgel'.
Op 4 augustus 1777 schrijft Lustig aan Hildebrandt dat de vader van de leerling uit Roden het aan hem verhuurde spinet van Hinsz weer heeft terug gebracht. Het zou geen succes worden. Kan Hildebrandt misschien proberen hem op andere gedachten te brengen?
Op 15 april 1778 verzoekt Ellents aan notaris Huijgens om f 800,- uit te betalen uit het legaat van Hoppinck.
Op 24 juni 1778 schrijft Ellents aan Lucas Trip (1713-1783) over de tekstontwerpen die hij heeft ontvangen. Deze teksten zijn te vinden in een document in het Huisarchief van de boerderij het Spijker. Zie transcriptie. (61)
Op 29 juni 1778 antwoord van Trip aan Ellents met allerlei details over de tekstontwerpen.
Van 29 mei 1778 dateert een rekening met het volgende opschrift: 'Op Ordre van de Heer Secr. Ellens Gelevert Ten Dienste tot t Orgel in de kerk van Roonen door Ten Oever' voor materialen. Bijvoorbeeld 'veeren'.
In juli 1778 schijft Jacob Wilhelm Lustig een verslag van de examinatie van de aan te stellen organist in Roden Hendrik Stoll. Dit examen heeft plaats gevonden in de Martinikerk van Groningen. Lustig schrijft dat het proefspel vier uur in beslag heeft genomen en met veel omhaal van woorden geeft hij aan dat Stoll geschikt is. Stoll was trouwens een leerling van Lustig.
Op 26 juli 1778 vraagt Trip aan Ellents zekerheid omtrent de doopnaam van de schenkster.
Rekening voor levering van hout in de maanden juli en augustus van 1778.
Op 31 juli 1778 wordt Hendrik Stoll aangesteld. Hij ontving bij besluit van 3 oktober 1778 van het Landschap de 60 Caroli gulden als salaris van deze instantie (03).
Op 12 augustus worden 700 bakstenen geleverd voor f 11.4 Onduidelijk is wat het doel hiervan is. Misschien fundering kolommen?
Op 17 augustus 1778 een rekening van 15 gulden en 8 stuivers voor 2 kolommen onder het orgel door A. Beekenkamp.
Op 21 augustus 1778 worden '2 handstenen gelijste basementenonder de kolommen' geleverd voor f 21.12
Op 21 september 1778 wordt een rekening voldaan
Op 11 oktober 1778 wordt een rekening van f 12,-? voldaan van Anthony Smit, de beeldhouwer, voor het maken van twee capitelen onder het orgel. De kapitelen zijn gemaakt in augustus.
Op 21 oktober 1778 wordt een rekening voldaan voor het leveren van allerlei hulpmateriaal. In de rekening koomt ook de naam Beekenkamp voor.
Op 23 oktober 1778 wordt een rekening van f 17.10.0 voldaan van Jarig Harms.
Op 17 november 1778 wordt een rekening van beeldhouwer Anthony Smit voldaan  voor het leveren van snijwerk (Wint?vleugels). Op dezelfde datum ook een rekening voor het leveren van hout. Hier wordt ook dezelfde term 'Wintvleugels'?) gehanteerd als in de rekening van Anthony Smit.
Op 18 november een rekening van Jarig Harms (orgeltrapper?) van f 6.8.0
Op 20 november 1778 een rekening van Geert.. Bonsema voor de levering van een balk van 8 voet lang en 1 voet vierkant.

Bewaard gebleven is een lijst met uitgaven uit 1778 en 1779 voor materialen geleverd door Hind Jans Wentink 'gelevert aan de Orgelbeune". De eerste uitgave is van 15 juli 1778 en de laatste van 4 december 1779. Onderaan staat: "Voldaan door de Hoog Gestrenge Heer .... W. Ellents den 14. April 1780 Hind Jans Wenting'.
Op 10 maart 1779 een rekening van Roelof Gannoy voor levering van 'Rongen".
Op 8 april wordt een rekening voldaan aan Jacob Cornelius.
Van 10 mei 1779 dateert een rekening van schilder Johannes Volckhemer.
Op 6 juni 1779 een rekening van 7 gulden 11 stuiver en 6 duiten van Wybrand Veltman voor het leveren van '607 Letteren' voor de teksten op de cartouches. Dat is per letter 2 duiten.
Op 18 juli 1779 wordt een rekening voldaan voor het leveren van allerlei houtmateriaal. Zie ook een andere nota voor houtmateriaal
De itgaven werden nauwleurig bijgehouden op een overzicht. De afrekening van notaris Huygens geeft aan dat er 10.464 guldens, 18 stuivers en 4 penningen zijn uitgegeven.
Op 4 augustus 1779 een rekening van Anthony Smit voor beeldhouwwerk aan het orgel van 12 gulden.
Een oongedateerde rekeing van Jacob Cornelius oor diverse hulpmaterialen
Op zondag 5 december 1779 werd het orgel voor het eerst in de dienst bespeeld.

Op 7 april 1780 werd het orgel onderzocht en goedgekeurd door de Groningse Martini-organist J. W. Lustig en Valentijn Hildebrandt. Zie rapport.
Tekst:
'Het Orgel verveerdigt en op Sondag den 5 December 1779 voor de eerste maal onder den Godsdienst zijnde gebruikt heeft door de zware en anhoudende ziekte van mij C. W. Ellents niet opgenomen kunnen worden dan op den 7de April 1780 door den vermaerden Organist te Groningen J. W. Lustig en den deurwaerder van het collegie dezer Landschap Valentijn Hildebrandt beide hyr toe door mij verzogt; welke hijr omtrent hebben overgegeven het volgende verslag.
In verbis.
Doer den WelEdel geboren Gestrengen Heere en Meester C. W. Ellents Raad en Secretaris van het Landschap Drenthe enz. enz.
Wij ondergeschrevenen gelast zijnde tot het examen des Schenkorgels te Rhoden bij den beroemden Orgelbouwmeester A. A. Hintsz nieuw vervaardigt en daar toe den 7 Aprilis 1780 met behoorlijke onzijdig en stipte naukeurigheit ons hebbende vervoegd betuigen mitz dezen na waarheit:
Dat alle materialen en Stemmen in het bestek art. 1-10 beloofd, hyr niet alleen voorhanden zijn maar zelfs uit de deugdzaamste stoffen op eene gepaste welgeregelde en duurzame manier aaneen gevoegd werden bevonden. Dulciaan 8. voet van zuiver Engelsch tin in stede van ordinair orgel-metaal de blaasbalgen, Canalen en windladen(de longen ademen, en ‘t hart des Orgels) gezond en van alles wat mmaar quade ademtogt zweemt, ’t eenemaal bevrijd.
De menigvuldige Ressecten (vellen, registratuuren enz: het ingewand des werks) welgerangeert en, beij vereisch, ligt genaakbaar-toetzen (spieren) gemakkelijk handelbaar an enigzints geoeffende handen en voeten sonder tegenstreving obediërende-ieder Stem de eigenaardige taal van haar Caracter sprekende-Pijp en tongwerken even fraaij, ja alle ter geluidwerkingen bestemde ingezetenen van hogen en laagen rang, in ‘t Front en buten het gezigt staande, bij manier van een wel beschaafde kleine republieq, zodanig ter welludentheit bepaald, dat Manus selfts hyr eenige hoofddefecten te vergeefs zoude zoeken op te speuren.
Terwijl de maker het model van een eerlijken bequamheit in zijn metier anneemt, voor den ontfang der nog resterende penningen, het gehele werk nogmaalsd door te stemmen, en met de gewone fijne schaaf alle kleinigheden slegte voor delicate ooren merkelijk af te Sceeren; Ja gedurende alle overige dagen zijns levens voor de deugdelijkheit deezes werks te laveren.
Mogt de Heilgemeente ook door behulp van dit werktuig tot den vrijrigen Lof des euwigen Oorsprongs aller harmonie, wiens goedheit als zeggende: weereld hoor vermakelijk! de toonkonst aan't Menschdom heeft geschonken worden ontvonkt!
Uedelgestr. . zij een langdurig genot der vrugten van deze Edelmoedig gedragen voorzorg innigst toegewenscht voor het goed vertrouwen gestelt in ons
[w. g. ] J. W. Lustig [w. g. ] V. Hildebrandt
Organist te Groningen'.




Op 8 februari 1780 ontvangt de schilder Johannes Volckhemer de laatste betaling voor schilderwerkzaamheden aan het orgel. Het totaal ontvangen bedrag is 37.12 Hij besteedt 22 1/2 dag aan werkuren. Ook de materialen staan gespecificeerd.
In maart 1780 een rekening voor schilderwerk van Jacob Cornelius voor schilderwerk.
Op 3 juni 1780 een rekening van Lankhorst voor de levering van "2 Kooperen Armen met pijp en Blakers en 4 ijzeren Drayduimen' voor 8 gulden. Zouden dit kandelaars zijn voor verlichting bij het orgel?
Op 4 juni 1780 werd het orgel plechtig in gebruik genomen met een predikatie over Psalm 144 vers 9 door Ds. Regnerus Tjaarda de Cock (predikant te Nieuwe Pekela), die een bloedverwant was van Maria Catharina Hoppinck, de geefster van het orgel . Van de orde van dienst is een kladje bewaard gebleven. (04)  (53)
Het orgel stond op een nieuw gemaakte balustrade, die evenals het orgel versierd was door de Groningse beeldhouwer Anthony Smit en voorzien van wapens, schilden en opschriften.

Dispositie:

Manuaal. C - f3	Rugpositief. C - f3
1. Praestant 8 voet (1)	1. Praestant 4 voet (4)
2. Bordon 16 voet	2. Fluite Does 8 voet
3. Holpijp 8 voet	3. Gedakt fluit 4 voet
4. Octaaf 4 voet	4. Octaaf 2 voet
5. Speelfluit 4 voet	5. Spitsfluit 2 voet
6. Waltfluit 2 voet	6. Sexquialter 2-3 sterk
7. Nassat 3 voet	77. Dulciaan 8 voet
8. Mixtuur 4, 5, á 6 sterk (2)
9. Trompet 8 voet (3)
10. Voxhumana 8 voet (3)

(1) "in de Discant Dubbelt aanspreekende, en groot C: in ‘t gesigt etc."
(2) "de grootste pijp 2 voet. ’t begin op groot C: c, e, g, c1" en gehalveerd;
(3) gehalveerde stemmen;
(4) groot C: in ‘t gesigt.

Samenstelling van de Mixtuur 4-5-6 sterk:
C: 2 - 1 3/5 - 1 1/3 - 1
c: 2 - 1 3/5 - 1 1/3 - 1
c1: 3 1/5 - 2 2/3 - 2 2/3 - 2
c2: 5 1/3 - 4 - 3 1/5 - 2 2/3 - 2 2/3 - 2
c3: 5 1/3 - 4 - 3 1/5 - 2 2/3 - 2 2/3 - 2

Samenstelling van de Sexquialter 2-3-4 sterk:
C: 1 1/3 - 4/5
c: 1 1/3 - 4/5
c1: 2 2. 3 - 2 - 1 3/5
c2: 2 2/3 - 2 - 1 3/5
fis2: 2 2/3 - 2 2/3 - 2 - 1 3/5

Aangehangen pedaal C - d1; 3 blaasbalgen; 2 windafsluiters; 1 windlosser; 2 tremulanten, één doorslaande voor de Voxhumana en één voor de andere stemmen (05).

Op de schilden op de balustrade aan weerszijde van het orgel kwamen een aantal teksten te staan waarover druk werd gecorrespondeerd. Men vond dit een belangrijk onderwerp gezien het een aantal tekstvoorstellen.(Zie 1, 2, 3, 4, 5 en 6)  Van 20 september 1778 dateert een brief van Wybrand Veltman aan Ellents waar sprake is dat burgemeester Trip de auteur is van de tekst. De schrijver vraagt zich af of de ovalen groot genoeg zijn om de tekst te plaatsen. Een proef met letters van krijt wezen uit dat het paneel te klein was. De letters zouden een halve duim groot moeten om vanuit de kerk te kunnen lezen. Na overleg met Hinsz en de beeldhouwer komt men uit op een rechthoekige vorm.
Op 16 juni 1778 schrijft Trip over de te leveren dichtregels. Hij heeft een paar proeven toegevoegd.
Van 27 april en 19 juni 1780 dateren twee brieven van Ds. Regnerus Tjaarda de Cock, predikant te Nieuwe Pekelaee aan Ellents, waar de onderstaande teksten ook weer aan de orde komen. Hij probeert naar Roden te komen, maar zijn vrouw is ziek. Deze predikant verzorgt ook de preek bij de ingebruikname van het orgel. (53)
In het huisarchief van De Spijker te Roden is een document in het handschrift van C.W. Ellents uit 1779 bewaard gebleven met vier alternatieve teksten voor bij het orgel. Zie ook de transcriptie.

Aan de rechterzijde:
"Dit orgel, versierd met deze Wapens, strekt ter
gedagtenisse van den heer Albert Hoppink, en des=
selfs Huis vrouw Elizabeth Johanna Hoppinck, Gebo- /
ren Clarcq; en derzelver twee nagelaten kinderen, /
wylen de Heer Mr Jacob Willem Hoppinck, en Meiuf /
frouw Maria Catharina Hoppinck: en is vervaardigt uit /
een Legaat, door laatsgemelde Iuffrouw op den V Maart /
MDCCLXXVI aan de Kerke van Roden daartoe expres gemaakt. "

Aan de linkerzijde:
"Zing Roden! Hoppincks Naame en God ter Eer! /
Een Gaius leerde U ‘T Eerst de zuivre leer: /
Nu steunt een Katharijne uw Tempelzangen
Bij milde gift van ‘t Konstig Orgelwerk.
Hij schoont den Kansel op; zij siert de Kerk.
Uw God bezorgt Uw Heiligdoms belangen
Door Hoppincks, nader, dan in vleesch en bloed,
Tot Sions dienst vermaagschapt naar ‘t Gemoed.
                                                          Trip."


Op een cartouche aan de binnenzijde staat:
'Dit orgel is verveerdigt in het jaar 1779
Door de Directie van Den WelEdele
Geboren Gestrenge Heer en Meester
C. W. Ellents Raed en Secretaris Van
Het Lantschap Drenthe Etc. Etc. Die daar
Toe Expreslijk Is Geautoriseert
Geworden En Is Gemaakt Door Den
Orgelmaker A. A. Hins te Groningen'.

Verder zijn nog twee wapens te zien: het eerste van Albert Hoppinck, de vader van de geefster; het tweede van Elisabeth Johanna Clarcq, haar moeder (06).


Genealogische en heraldische gedenkwaardigheden in en uit de kerken der provincie Drenthe 1937


De ingebruikname van het orgel wordt uitgebreid beschreven in de Boekzaal der geleerde wereld, nr. 132 januari 1780

Van 27 april 1780 dateert een verantwoording in het net van het legaat van f 10.000,- Het legaat is inmiddels aangegroeid tot 10.653 : 11 : 8 De uitgaven bedragen f 10.500 36 0 Er is dus een voordelig saldo voor 1781 van f 153 : 5 : 8.
In de uitgaven zit echter ook de uitgaaf van f 4.000 voor een obligatie, die later ook weer geld zal opleveren.
Op 10 juni 1780 schrijft J. W. Lustig dat zijn landgenoot Hinsz ondanks zijn ouderdom de bouw van een orgel in Bolsward heeft aangenomen. Daarna volgt een uitleg hoe je een orgel beschrijft en welke overwegingen bij het ontwerp een rol spelen. Belangrijk is de kamertton en de klavieromvang van C-f3.
De orgelmaker  kreeg de volgenden bedragen: 1e termijn (15 mei 1777) f 1800, 2e termijn (? 1780) f 1800, 3e termijn (8 april 1780) f 900, laatste termijn (april 1781) f 900
Op 14 juni 1780 beschrijft J.W. Lustig in een brief de bovenstaande tekst in de Boekzaal. Blijkbaar is het een tekst van zijn hand.
Van 6 december 1780 dateert een bijna onleesbaar briefje van organist Stoll, waarin hij vermoedelijk de ontvangst van een bedrag van 44-0-0 bevestigt als betaling van zijn traktement. (53)

1781: De laatste termijn aan Hinsz wordt uitbetaald. Frans Casper Schnitger ondertekent namens zijn stiefvader Hinsz



Foto Geert Jan Pottjewijd

Na 1781: Na de dood van Hinsz in 1785 krijgen F. C. Schnitger jr. en zijn compagnon H. H. Freytag het onderhoud.
Op 8 februari 1783 meldt J.W. Kymmel dat er f 400,- aan rente-inkomsten voor het orgelfonds.
Op 5 juni 1783 verschijnt een gedicht naar aanleiding van de bouw van het orgel. Onderaan de vermoedelijke auteur: 'Hinderk Korniellijs Heeft dit gedigt zonder Maane of kaarse ligt Die zonne der geregtigheuyt heeft hem daartoe geleijt Roon den 5 juny 1783'.
In 1783 drie rekeningen van Lankhorst uit Groningen voor '8 Copere Proppen onder de colommen'. Daarnaast rekeningen voor een zandloper en ander koperwerk.
Op 6 maart 1784 een rekening voor snijwerk van beeldsnijder Smit aan het orgel voor f 35.8
In 1784 en 1786 krijgt F.C. Schnitger twee keer f 10.10 uitbetaald voor stemmen en reparaties. Idem voor 1788 en 1790.
Van 16 december 1786 is een rekening van f 100,- van notaris Joannes Huygen
Van 1783-1790 jaarlijks een briefje van de orgeltrapper Jarig Harms voor zijn traktement van 7 gulden. Er zijn ook briefjes voor de jaren 1792, 1794 en 1795
Voor de periode 1781-1790 soortgelijke briefjes van organist Hendrik Stoll voor zijn traktement van 44 gulden.
Op 3 juli 1792? een rekening van Fr. G. Reuscher voor reparaties aan het snijwerk voor f 39.0.0
Wijzinga uit Groningen en zijn knechten voerden in 1792 werkzaamheden aan het orgel uit voor een bedrag van f 46.5.4 Document is slecht leesbaar vermoedelijk betreft het declaratie van uren.
In juli en augustus 1792 vinden schilderwerkzaamheden in de kerk plaats door Wieringa (Wijzinga?) uit Groningen. Overgeleverd is een materiaal- en urenllijst voor een bedrag van f 574.8.-
Op 16 april 1793 werd 174 Caroli gulden uitbetaald aan Schnitger en Freytag in Compagnie.
Kwitanties van F.C. Schnitger zijn er uit 1794, 1795, ongedateerd, 1797 en 1798.
Na de dood van F. C. Schnitger in 1799 kreeg H. H. Freytag het onderhoud alleen tot zijn dood in 1811. Kwitanties voor stemwerk door H.H. Freytag zijn er tussen 1800 en 1815. Vanaf 1812 door Wed. H.H. Freytag. Ook een keer wordt de naam 'Vrijdag' gebruikt.
De zoon van H. E. Freytag was in 1811 pas 15 jaar. Meesterknecht Matthias Martin deed toen het stemwerk.
In 1821 is er een kwitantie ondertekend met de gebr. Freytag.
In 1822 is er een kwitantie van B.J. Freytag
Tussen 1823 en 1837 zijn de kwitanties van H. E. Freytag (07).

1788: Dispositie volgens Knock.


Correspondentie door notaris Huijgens met Kymmel over het kapitaal voor onderhoud van het orgel en het traktement voor de organist.

1778	20 januari Antwoord op brief van 20 januari 17 februari
1780	2 mei
1785	29 november 13 december 24 december
1786	16 december
1787	11 december
1788	23 december
1789	5 december
1791	11 januari
1792	21 juni
1793	8 januari
	3 december
1794	23 december
1796	19 maart
1797	14 januari
	5 december
1799	19 maart
1800	18 maart 2 december
1802	23 februari
1803	12 maart

1838: In dit jaar is er een discussie tussen het Provinciaal College van Toezicht van de Hervomde Kerk in Drenthe en de kerkvoogdij van Roden omtrent het beheer van de gelden, die nog resteren uit het legaat dat Maria Catharina Hoppinck in 1776 na liet voor de bouw van een orgel en het onderhoud en de betaling van een organist.
Vanaf 1776 tot 1838 werden alle uitgaven en rente-inkomsten bijgehouden door de administrateur van de eigenaren van huis Mensingen in een in leer gebonden boek getiteld "Het orgelboek tot Rhooden", (Zie PDF).
Aan het einde van deze periode was er nog een batig saldo van f 569, 80½. Dit saldo werd door de kerkvoogdij op 10 december 1838 overgenomen van de toenmalige administrateur en collator C. W. Kymmell (08).
Het boek bestaat uit een aantal delen
 - Uitvoering van het testament van mej. Hoppinck
 - Beschrijving van het te bouwen orgel
 - Keuring van het orgel door J.W. Lustig en V. Hildebrandt
 - Aanstelling van de organist en het verder onderhoud
 - Uitgaven tijdens de bouw van het orgel
 - Uitgaven tijdens de onderoudsperiode tot 1838
 - Inkomsten uit het legaat van mej. Hoppinck
Een samenvatting is te vinden bij bijlage 4


1849: Op 10 april beschrijft orgelmaker Herman Eberhard Freytag de toestand van het orgel in vier punten. De problemen dienen verholpen te worden. Hij vindt het een zeer goed orgel. (55)

Ca. 1850: Dispositie volgens Broekhuyzen



1851:  Op 21 februari geeft H.E. Freytag een aantal referenties door hem uitgevoerde werkzaamheden in Ostfriesland en Groningen door aan Kymmel. En hij komt met een offerte van f 92,- voor de vier punten in zijn rapport van 1849.
Als ook al het pijpwerk moet worden uitgenomen en het orgel wordt schoongemaakt komt er f 120,- bij. Het polijsten van de frontpijpen kost f 90,- en hij rekent f 40,- voor herstel van lijst- en snijwerk. (55)

Vermelding van een orgelconcert

Provinciale Drentsche en Asser courant 05-09-1851

1853: Op 11 juni bericht Freytag van zijn bezoek aan het orgel. Op grond van dit bezoek komt hij met een voorstel van 7 punten voor reparaties aan het orgel. (55)

1855: Op 28 mei schrijft Freytag dat een reparatie eigenlijk niet langer kan worden uitgesteld.(55)
De kerk krijgt een nalatenschap van de in 1854 overleden organist Gerritse. Deze dient besteed te worden aan het orgel. Bij deze nalatenschap is ook een inventarislijst aanwezig van het huishouden van Gerritse. Er staat een een 'Clavierenbank" vermeld, die wordt geschat op een waarde van f 30,-. Onduidelijk is wat er mee wordt bedoeld. (60)

Provinciale Drentsche en Asser courant 18-04-1855, 04-07-1855


Algemeen Handelsblad 13-04-1855 & De Tijd 14-04-1855 & Groninger courant 15-04-1855, Goessche Courant | 1855 | 16 april 1855 | pagina 1
, Weekblad van Den Helder en het Nieuwediep | 1855 | 23 april 1855 | pagina 3

1856: Op 19 juli antwoordt hij vanuit Borger op een brief van Kymmel van 15 juli. De reparatie van het orgel kan gedaan worden op basis van het voorstel uit mei 1855. Hij kan echter niet direct beginnn omdat hij tot 25 juli in Borger bezig is.
Op 27 juli schrijft Freytag vanuit Groningen dat hij de vorige brief vanuit Borger schreef omdat hij daar bezig was met een nieuw orgel. Graag zou hij willen weten of de reparaties voor Roden nu moeten worden uitgevoerd, omdat er ook nog een aantal andere opdrachten uitgevoerd moeten worden.
Op 30 juli weer een brief vanuit Groningen. Freytag stelt zijn andere opdrachten uit en komt op 4 augustus naar Roden om daar met de reparatie te beginnen.
In Roden aangekomen maakt hij een opgave van de uit te voeren werkzaamheden.
Op 28 augustus schrijft hij vanuit Roden aan Kymmel. Via organist Van Dalen hoordde hij dat Kymmel ontevreden was omtrent de voortgang van de reparaties en dat er maar één persoon aan het werk was. Freytag antwoordt dat hij zijn zoon al verwacht had en dat hij in Groningen zal uitzoeken waarom die er nog niet is.
In oktober? bericht Freytag dat de schilder Welbergen bezig is en dat hij verwacht dat alle werkzaamheden in 2-3 weken zijn afgerond.
Op 19 oktober schrijft schilder Welbergen aan Kymmel dat hij bericht verwachtte van Freytag wanneer te kunnen beginnen. Hij heeft echter nog niets gehoord.
Later in oktober antwoordt Welbergen op het bericht van Kymmel dat zijn prijs te hoog is. Welbergen stelt dat hij kwaliteit wil en dat hij daardoor geen lagere prijs kan berekenen.
Op 23 oktober schrijft Freytag aan Kymmel dat de balk die door het orgel loopt aan het verzakken is. Kan de kerktimmerman dit probleem oplossen om verdere schade te voorkomen? De werkzaamheden zijn nu ook zo ver gevorderd dat Freytag een blaagsbalgtrapper nodig heeft.
Op 10 november schrijft Freytag dat de werkzaamheden aan het orgel dezelfde week zullen zijn afgerond. De werkzaamheden vielen tegen en namen vier weken meer in beslag dan begroot. Om hiervoor een betaling te verkrijgen verwijst hij naar de coulante behandeling die hij kreeg bij de bouw van het orgel in Borger, waar hij een gratificatie kreeg van f 100,- boven de vastgestelde som.
Op 15 november meldt Freytag dat de werkzaamheden op die dag zijn gereed gekomen. Alleen de lessenaar is nog niet gereed. Omdat hij volgende week weer naar Groningen gaat, wil hij graag de rekening "geliquideerd" hebben. Hij wijst ook weer op het meerwerk.
Op 17 november is hij nog in Roden. Hij dringt nogmaals op betaling aan.
Een specificatie van het meerwerk dateert van 18 november.
Op 8 december schrijft Freytag dat hij namens Kymmel f 50,- heeft betaald aan de schilder Welbergen. Ook heeft Freytag de volgens Kymmel de te hoge prijs bij Welbergen aan de orde gesteld. Welbergen is van mening dat het niet voor minder kon. Ook stelt hij aan de orde dat de windkanalen eigenlijkt te nauw zijn en verwijd moeten worden. Dit brengt echter veel werk en materiaal met zich mee. Hij schat de kosten op f 60,- Organist Van dalen zal dit graag toelichten. (55)

Provinciale Drentsche en Asser courant 19-11-1856

1857: Op 18 mei schrijft Freytag dat hij nog geen opdracht heeft gehad om het orgel te stemmen. Hij wil het orgel gaarg de volgende week stemmen. Ook is er nog geen bericht over het verzakken van de orgelkas. Daarna heeft hij geen tijd vanwege een 'grote verbetering' aan het orgel van Krewerd.
Op 11 juni schrijft Freytag dat hij op verzoek van Kymmel aan de schilder Welbergen opdracht heeft gegeven om de orgelkas in orde te maken. WElbergen zal binnekort beginnen.
Op 23 juni  schijft Freytag dat hij weer met de schilder Welbergen heeft gesproken. Door drukke werkzaamheden kan hij niet dagelijks aan het orgel wereken. Hij verwacht over 4 weken klaar te zijn.
Op 11 augustus bericht Freytag dat hij de schilder Welbergen eindelijk zo verheeft kunnen krijgen om met het werk te beginnen. Hij zal op 20 augustus zijn werk in Roden beginnen. Er is dan een 'steigerering' benodigd. De frontpijpen worden tijdens het schilderen uitgenomen en dienen veilig te worden bewaard.
Op 20 augustus schrijft Freytag dat Welbergen niet kon beginnen omdat de benodigde materialen niet aanwezig waren. (55)

In 1863, trekt Freytag zich als orgelmaker terug en vestigt zich samen met zijn zuster te Peize waar hij in 1869 overleed (10).

1869: Het onderhoud en stemwerk kwam aan de firma P. van Oeckelen en Zonen. Vader P. van Oeckelen kwam in 1878 te overlijden en de zonen Cornelis en Anthonius zetten de zaak voort. In 1905 overleed Cornelis en de zaak ging over op Anthonius, die echter het werk wel zal hebben overgelaten aan zijn meesterknecht Harmannus Thijs. Anthonius overleed in 1918. Tot 1931 staat Thijs voor stemmen en onderhoud genoteerd.


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-01-1879


Provinciale Drentsche en Asser courant 05-07-1880 Klik op de afbeelding voor een vergroting



Provinciale Drentsche en Asser courant 06-07-1880 Klik op de afbeelding voor een vergroting


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-01-1882, 20-01-1882

1889: In de Nieuwe Drentsche Volksalmanak wordt het front van het orgel beschreven als "renaissance".


1890: In de Drentsche Volksalmanak van 1890 worden de wapens bij het orgel beschreven in een artikel door J.M. van Kuyk Grafschriften, wapens enz. voorkomende in eenige kerken van Drenthe

Nieuwe Drentsche Volksalmanak 1890 blz. 195


1912: Stand van zaken kerk uit Synodeverslag 1912

Handelingen van de 97ste Gewone Vergadering van de Algemeene Synode der Nederlandsche Hervormde Kerk, ten Jare 1912


Nieuwsblad van het Noorden 05-08-1927 Klik op de afbeelding voor een vergroting


Tekening Architecten IJvo D. Havermans Den Haag , Kuiler & Drewes Groningen juli 1925 (klik op de afbeelding voor een vergroting) (65)


1932-1933: Restauratie van de kerk. Het interieur van de kerk werd "ontpleisterd" zodat de bakstenen zichtbaar werden. Dit bleek zeer nadelig te zijn voor de akoestiek van de kerk.


Foto oude situtatie (kerk is nog gepleisterd) vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl


1932: Het is bekend dat Thijs connecties had met de firma M. Spiering te Dordrecht die in het vervolg een rol zal gaan spelen (11). In 1932 kreeg Spiering de opdracht om het orgel te restaureren wat helaas tot een ontluistering van het orgel leidde. De beide vulstemmen Mixtuur 4-5-6 sterk en Sexquialter 2-3 sterk en de beide tongwerken Vox Humana 8’ en Dulciaan 8’ legden het loodje. Dit betekende dat van de 1234 pijpen er 534 voorgoed verdwenen. Ook de beide tremulanten en de afsluitingen werden weggenomen. Een onbegrijpelijke ingreep toegestaan tijdens de restauratie van het kerkgebouw in 1931-1932. (12) De dispositie werd toen:

Manuaal.	Rugwerk. /b>
Prestant 8’	Prestant 4’
Bourdon 16’	Flute douce 8’
Holpijp 8’	Gedakt fluit 4’
Octaaf 4’	Octaaf 2’
Speelfluit 4’	Spitsfluit 2’
Waltfluit 2’
Gamba 8’
Trompet 8’

Informatie uit het boek Van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - een studie over een pionierend orgeladviseur:
18 juli 1932 werd Van Meurs door kerkvoogd Zondag op persoonlijke titel gepolst of hij bereid was de keuring te verrichten van het door Spiering gerestaureerde Hinsz-orgel.⁶⁸³
In bijgaande PDF enkele van deze brieven.
Uit vervolgcorrespondentie blijkt dat Van Meurs tevens de ingebruikneming op 26 augustus zou gaan verzorgen. Al snel gingen zaken kennelijk langs elkaar lopen en schreef Zondag hem op 8 augustus het volgende: "Heden had ik hier de orgelmakers om gebreken te herstellen. Maar nu hadden zij van U een attest, dat het orgel goed was en wilden zich daarmee dekken. Had Spiering van Dordrecht U om een attest gevraagd? Het schijnt nu ook bezwaarlijk om met kerkvoogden verder te overleggen of U het orgel zult komen keuren".
Kennelijk was de sfeer toch niet helemaal vertroebeld, want Van Meurs bespeelde het orgel bij de her-ingebruikneming.⁶⁸⁴
Eind 1932 schreef Van Meurs onder aan een brief aan Spiering: ‘P.S. De mechaniek in Roden werkt uitstekend. Heden bespeeld’.⁶⁸⁵
Wat zich exact heeft afgespeeld laat zich niet meer reconstrueren, omdat Zondag Van Meurs benaderde buiten de kerkvoogdij om.
Verdere correspondentie is helaas niet aanwezig.⁶⁸⁶ Ook eventuele stukken bij Spiering zijn niet meer raadpleegbaar, omdat het archief van deze firma bij een bedrijfsbrand in de jaren vijftig verloren is gegaan.
Voor zover uit de schaarse bronnen valt te reconstrueren, heeft Van Meurs mogelijk te snel een attest afgegeven, waardoor hij speelbal kon worden in het conflict tussen Spiering en de kerkvoogdij rond de aflevering van het gerestaureerde orgel.
Hoewel Thys en Spiering na hun werkzaamheden alle hulde kregen, gold de verbouwing in Roden al vrij snel na de oplevering als omstreden.⁶⁸⁷
Bouman eindigde zijn brief aan Van Meurs van 8 juli 1937 met de volgende passage: ‘Zoudt U de N.K.O. op de hoogte willen houden als men aan een oud Groningsch orgel denkt te moderniseren? Alles moet in het werk gesteld, om afslachtingen als bv Zeerijp, Roden, Pelstergasthuiskerk te voorkomen’. ⁶⁸⁸ Op 27 mei 1939 stelde Bouman een negatief rapport over het Roder orgel op (‘een ergerlijke staat van verwaarlozing’⁶⁸⁹) en de Amsterdamse orgelmaker Spanjaard stelde eind jaren veertig voor het binnenwerk te ruimen.⁶⁹⁰

193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel 2x in zijn dispositiecahier. Voor en na de werkzaamheden door Spiering.


Klik op de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur

683 Tale Zondag (1850-1941), hoofdonderwijzer, daarnaast koster, voorlezer en organist.
684 Nieuwsblad van het Noorden, 24 augustus 1932,10 en 29 augustus 1932,10.
685 De brief gaat over de voortgang van de werkzaamheden in Eenrum en moet daarom uit de tweede helft van 1932 zijn.
686 Veej correspondentie, ook die met betrekking tot het Hinsz-orgel, liep trouwens via het architectenbureau Kuiler & Drewes, dat de kerkrestauratie begeleidde.
687 Nieuwsblad uan het Noorden, 27 augustus 1932,17.
688 GrA, toegang 1618, inv. nr. 1.
689 www.hinszorgel.nl, 11 juni 2012, geraadpleegd 25 maart 2013.
690 Stef Tuinstra, Het Hinsz-ortjel in de Catharinakerk te Roden, (brochure t.g.v. de restauratie van 2006), 25-26.


Nieuwsblad van het Noorden 24-08-1932, 29-08-1932, De Nederlander 25-08-1932


Nieuwsblad van het Noorden 24-08-1932 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

1939: Mr. A Bouman beantwoordt op 27 mei een brief van ds. J.A. de Vor uit Roden. In deze brief betreurt de dominee de restauratie van 1932. Mr. Bouman schrijft dat het orgel op de monumentenlijst zou zijn opgenomen als het niet zo verminkt was door deze restauratie. Het lijkt Bouman mogelijk de verdwenen registers Sesquialtera, Dulciaan, Nasard, Mixtuur en Vox Humana voor ca. f 1.000,- te reconstrueren op basis van zijn opmetingen van Hinsz-pijpwerk. Hij is bereid om op 3 juni op de terugreis van orgelkeuringen in Groningen en Marum en bezoek aan het orgel in Roden te brengen. Hij komt dan met de tram van 17:20 uit Marum, maar moet om 19:00 in Groningen zijn voor de trein.
Uit een rapport opgemaakt in 1939 door Mr. A. Bouman namens de Nederlandse Klokken- en Orgelraad, blijkt dat ook de herplaatsing van het orgel in 1932 wat kast en snijwerk betreft op onoordeelkundige plaats vond. Door de oorlogsomstandigheden kwam het toen niet tot restauratie.

1947: Een ingestelde orgelcommissie te Roden constateerde in 1947 dat restauratie zeer nodig was (13).

1948: Info rond orgelbouwadvies Orgelcommissie Hervormde kerk
Op 3 maart schrijft de Hervormde Orgel Commissie (HOC) dat Erné en Legène het orgel op 1 april komen bezoeken. Is het mogelijk gegevens te verstrekken uit het archief?


Bijlagen van de Handelingen der Generale Synode der Nederlandsche Hervormde Kerk ten jare 1956

1950: Op 7 mei schrijft J. Roose uit Roden aan Lambert Erné. Misschien kennen ze elkaar nog van de tijd toen Roose de commerciële leiding van de uitgeverij Ars Nova in Goes had.  Roose woont sinds 6 weken in Roden. De kerkvoogdij wil de oorsponkelijke dispositie van het orgel herstellen. Dit is goed mogelijk omdat het originele contract bewaard is gebleven. In 1948 hebben leden van de HOC het orgel al eens bezocht. Orgelmaker Ruiter zou toen een bestek maken. Tot nu toe is dat nog niet gemaakt. Gisteravond een vergdering gehad met de orgelcommissie. Ruiter is bedankt en er is een brief naar Flentrop gestuurd. Waarschijnlijk heeft de HOC daar geen bezwaar tegen. Roose is nu secretaris van de orgelcommissie. Men wil graag ondersteuning bij het aanvragen van subsidie bij monumentenzorg. Flentrop is gevraagd onderzoek te doen en een begroting te maken. Hij stuurt de brief via Kousemaker in Goed, omdat hij het adres van Erné niet meer heeft.
Op 25 mei komt er een offerte van Flentrop. De offerte is niet voorzien van een naam. Wel is er geschreven aantekening "Flentrop" en komt vervoer naar Zaandam voor. De huidige dispositie en de te reconstrueren dispositie worden genoemd. De volgende werkzaamheden moeten worden uitgevoerd.
 - Herstel van de windladen in de werkplaats te Zaandam
 - Herstel van de tractuur en de klaviatuur. Pedaalklavier wordt vervangen door een nieuw bijpassend exemplaar.
 - Nieuwe blaasbalg en een regulateur voor het rugwerk. Windmotor in een geluiddempende kist. Winddruk nu 65 mm. Tijdens de restauratie bepalen of deze correct is.
 - herstel van de orgelkas valt buiten deze offerte
 -De 5 verdwenen registers worden bijgemaakt in de zelfde constructie en alliage. Pijpen met kernsteken krijgen een nieuwe kern. Dit betreft echter weinig pijpen.
 - De toonhoogte van 3/4 boven normaal blijft gehandhaafd. De intonatie van het nieuwe pijpwerk wordt aangesloten bij het oude pijpwerk.
 - Alleonderdelen van het orgel worden schoon gemaakt.
De werkzaamheden zouden kunnen worden uitgevoerd in de zomer van 1950, mits de opdracht op korte termijn wordt verstrekt. De kosten van de restauratie worden ingeschat op f 16.170,-
Op 29 mei stuurt Ruiter een offerte en een begeleidende brief. Ruiter schat de restauratiekosten in op een bedrag tussen de f 17.000,- en f 19.000,- Hij durft zich nog niet vast te lggen op een exact bedrag. De restauratie zou kunnen plaatsvinden in de 2e helft van het volgende jaar. In een P.S. schrijft hij dat hij vorig jaar al een toelichting voor de kerkenraad heeft gegeven en daarbij een bedrag heeft genoemd  van f 16.500,- Door lonnsverhging valt dit nu in elk geval f 1.000,- hoger uit.
Op de begroting staat f 3.000,- voor nieuwe frontpijpen. Dit bedrag wordt aanmerkelijk lager als blijkt dat de frontpijpen na het verwijderen van de verflaag toch kunnen worden gebruikt. Het herstel en de versterking van de orgelkassen met een staalconstructie is begroot op f 2.500,- Dit zal worden uitgevoerd door Meubelmakerij Nederland (voorheen Huizinga).
De toestand van het orgel wordt als vogt omschreven:
 - Orgelkas is verzakt en is nu met een balk gestut
 - Mechaniek en klaviatuur is uitgesleten. In het rugwerk kruisend abstracten, die over elkaar heen slepen.
 - Windladen hebben door- en bijspraak. Pulpeten verouderd. Cancellen aangeboord om doorspraak te verminderen
 - Pijpwerk van de frontprestant door tinpest aangetast. Dubbele bezetting Prestant 8' weg gehaald. Door het verwijderen van de 5 registers telt het orgel nu nog maar 702 pijpen en heeft het 534 legge plaatsen.
 - De windmachine is slecht geïsoleerd en maakt teveel lawaai. Eën van de twee tremulanten is verdwenen.

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Ruiter stelt de volgende werkzaamheden voor:
 - De orgelkas wordt gerestaureerd en weer in het lood gezet. Een constructie van stalen balken diet de orgelkas te onderstuenen.
 - De mechaniek wordt gereviseerd.
 - De windladen worden uit elkaar genomen en opnieuw verlijmd. Speelventielen opnieuw beleerd. De pulpeten en het draardwerk worden vernieuwd.
 - De front-Prestant 8' van het hoofdwerk en de Prestant 4' van het rugwerk worden vervangen door nieuw pijpwerk van 75% tin.
 - De weg genomen registers worden vervangen door nieuw pijpwerk in bijpassende maten. De intonatie wordt aangepast bij het oude pijpwerk.
 - De windmachine zal zo stil mogelijk gemaakt worden. Nieuwe tremulant zo nodig schokbalgen.
Op 27 juni schrijft de HOC aan de aan de kerkvoogdij omtrent de intentie van de kerkvoogdij om de opdracht aan Ruiter te gunnen. Over vervanging van de frontpijpen kan pas beslist worden als ze zijn schoongemaakt. De HOC zal met Ruiter overleggen wat dit gaat kosten. De HOC wil de voorgestelde staalconstructie graag overleggen met monumentenzorg, voordat er een beslissing wordt genomen. De HOC is het eens met de kerkvoogdij om de restauratie aan Ruiter te gunnen. Ruiter is goedkoper, omdat in zijn restauratieplan de orgelkas inbegrepen is en hij staat bij de HOC ook bekend als een uitstekend intonateur.
Vlak daarna schrijft L. Haveman van de HOC aan Erné, Hendrikse en Oussoren dat Roden akkoord met de gang van zaken uit de brief van 27 juni. Dit meldt hij op 7 juli ook aan de kerkvoogdij van Roden.
Op 30 augustus schrijft de HOC aan Roose van de orgelcommissie dat dhr. Van Iperen van monumentenzorg in Drenthe adviseert om Reisma uit Leeuwarden de kas te laten restaureren. Kan de orgelcommisie de HOC machtigen om met Ruiter en Reisma een bestek en offerte te maken?
Op 31 augustus schrijft Roose aan de HOC dat ze hiervoor toestemming. Haast is geboden. gezien de situatie mag het orgel niet meer gestemd worden en het orgel gaat er per week op achteruit.
Op 7 september meldt de HOC aan Roose dat ze haast zullen maken. Erné zal dit op zich nemen.
Op 18 september stuurt de firma Jacobs-Wernar uit Leeuwarden een voorstel voor restauratie van de orgelkas op basis van een bezoek op 14 september aan de kerk in aanwezigheid van Lambert Erné en Mense Ruiter. Men wil graag een overleg in de kerk met alle betrokkenen om te komen tot een definitief plan. Het orgel dient te worden gedemonteerd en te worden overgebracht naar Leeuwarden. Ook is er een aanvullend plan voor restauratie van de preekstoel van f 285,-. De prijs voor de restauratie van de orgelkas is f 4.650,-
Op 25 september schrijft Jacobs aan de kerkvoogdij dat aan Erné een rapport is toegestuurd en dat ze graag de volgorde van betaling enigszins wllen aanpassen.

Provinciale Drentsche en Asser courant 04-10-1950

Van oktober dateert een contract van de kerkvoogdij met de restaurateur van de kas Jacobs.
Op 30 oktober stuurt Jacobs-Warnar een handgeschreven aanvulling naar lambert Erné, waarin hij beschrijft dat de orgelkas in een nog veel slechtere toestand verkeerd dan eerder werd aangenomen. Bij de demontage, samen met met medewerkers van Mense Ruiter dreigde de orgelkas om te vallen en ontstond er een gevaarlijke situatie. De kerkvoogdij heeft toen geprobeerd U te bereiken, maar U was afwezig. De kerkvoogdij heeft toen via een krediet bij de Boerenleenbank financiering geregeld, zodat er maatregelen konden worden getrofffen om de werkzaamheden voort te zetten. Na het vastmaken van de bovenkappen aan de balken boven het orgel en het plaatsen van een steiger konden het werk worden voortgezet.
Op 1 november bevestigt Jacobs de aankomst in Leeuwarden van het hoofdwerk, het rugwerk, beeldhouwerk en ornamenten. Het is verzekerd voor f 40.000,-
Op 3 november is er een contract met Mense Ruiter met daarin de werkzaamheden, zoals beschreven in het voorstel van 29 mei. De pijpen van de Prestant 8' van het hoofdwerk en de Prestant 4' van het rugwerk worden gerestaureerd zolang de toestand van de pijpen dat mogelijk maken. Niet inbegrepen zijn de kosten van: elektrische leidingen, verwarming kerkgebouw gedurende de restauratie, en verblijfkosten personeel. De restauratie zal niet meer gaan kosten dan f 14.500,- De afspraken met Jacobs-Wernar zijn als bijlage ook opgenomen.
Op 30 november schrijft de HOC aan de kerkvoogdij dat ze vertrouwen hebben in het werk van Jacobs. Subsidie van het rijk is voorlopig niet te verwachten. Aangeraden wordt subsidie aan te vragen bij gemeente en provincie. Hiervoor is echter een advies van de HOC nodig. Erné zal een rapport maken en overleggen omtrent de ontstane situatie.
Op 15 december schrijft de HOC aan de kerkvoogdij als antwoord op een brief van 13 december. Er wordt aan Erné doorgegeven dat men hem spoedig in Roden verwacht. Er wordt uitgelegd wat het toezicht van de HOC bij de restauratei inhoudt. De advieskosten van de HOC belopen 4-5% van de restauratiekosten. De genomen maatregelen tijdens de demontage van het orgel zijn, gezien de situatie, volkomen correct.
Op 27 december schrijft de kerkvoogdij een antwoord op de brief van Lambert Erné  d.d. 20 december, waarin hij vroeg om informatie ronnd de werkzaamheden van Spiering en Spanjaard en het advies van Mr. Bouman. Hij kan alleen de stukken van Bouman vinden en stuurt die aangetekend toe. Hij vraagt Erné om in januari langs te komen en als het mogelijk is graag 's avonds. De restauartie is zo voortvarend opgepakt omdat de situatie rond het orgel te gevaarlijk werd voor organist en kerkgangers. Hij is van plan het kerkarchief te ordenen en wil graag weten over het orgel op de monumentenlijst voor komt.


Foto's tijdens het begin van de restauratie (klik op de afbeelding voor een vergroting)

1951: Op 17 februari schrijft de kerkvoogdij aan Erné. Erné was in januari in Roden en heeft toen beloofd eind januari met een rapport te komen, zodat er subsidie kan worden aangevraagd. Dit rapport is nog steeds niet ontvangen. Al pijpwerk is nu door Ruiter ingepakt en klaar om naar Groningen te worden verzonden. De fa. Jacobs heeft een deel van het beeldhouwwerk gereed en wil dit maandag 19 februari naar de kerk brengen en herplaatsen. Ook kunnen zij dan bezig met de kansel.
Op 5 maart volgt per briefkaart een herhaling van het verzoek aan Erné om het rapport op te sturen.
Het rapport van Erné dateert van 30 maart en bestaat uit een historisch rapport, beschrijft de huidige toestand van het orgel en bevat concept-contracten met de restaurateur van de orgelkas Jacobs en orgelmaker Mense Ruiter
Op 13 april meldt de HOC dat het rapport inmiddels in Roden is aangekomen. Op basis hiervan kan een rijkssubsidie worden aangevraagd. De kerkvoogdij kan de subsidieaanvraag zelf doen of overlaten aan de HOC.
Op 28 mei meldt de HOC per briefkaart dat er 2 extra rapporten naar Erné zijn gestuurd. Erné dient de gevraagde foto's in te sluiten en weer terug sturen.
Op 3 september schrijft de HOC dat ze kosten hebben gemaakt voor het maken van een historisch rapport en het begeleiden van de restauratie. Een rekening is bijgevoegd.
Op 29 oktober meldt de HOC de voortgang van de orgelrestauratie. Ruiter heeft de hoofdwerklade gerestaureerd en is begonnen met de rugwerklade.
Op 13 december schrijft Ruiter aan dhr. Jacobs dat de rugwerklade gisteren naar Roden is verstuurd. Vandaag is begonnen met de montage. Kan Jacobs het pijpje dat hij kreeg weer terug sturen? Is er een middel om tinpest uit de pijpen weg te krijgen? (63)

1952: Op 5 maart schrijft de HOC aan de kerkvoogdij. De medewerkers van de HOC komen regelmatig in de werkplaats van Ruiter. Hij levert vakwerk, maar is traag in de voortgang. De werkzaamheden worden vertraagd door andere lopende werkzaamheden. Subsidie door het rijk is op dit moment zeer moeizaam. De HOC doet alles om de subsidie te verkrijgen.
Op 24 maart schrijft het ministerie van OKW dat er voorlopig geen subsidie mogelijk is voor het instrument. Wel is er subsidie mogelijk voor de orgelkas van 20%.
Op 13 juni schrijft notaris Kuiper uit Roden aan Erné hoe het staat met het overleg dat Erné zou voeren met Mr. Schokking van het ministerie van OKW.
Op 2 juli schrijft het ministerie van OKW dat ze het betreuren dat de kerkvoogdij voor de restauartie financiële verplichting op zich heeft genomen zonder dat bekend was hoeveel gesubsidieerd zou worden. Als men de benodigde bescheiden opstuurt is subsidie waarschijnlijk mogelijk.
Op 19 augustus schrijft het ministerie van OKW dat het restauratiebedrag van f 21.000,- is goedgekeurd. Hierop kan 40% subsidie worden verleend.
Op 4 september stuurt Kuiper een kopie van de brief, die hij naar Monumentenzorg stuurde. ook naar Erné. In de brief wordt gevraagd of Van Iperen van Monumentenzorg de gerestaureerde orgelkas kan onderzoeken, omdat Ruiter heeft geconsteerd dat er diverse fouten zijn gemaakt bij de restauratie door de fa. Jacobs. Deze restauratie was duur en is blijkbaar niet goed uitgevoerd.

1954: Op 16 februari stuurt de fa. Jacobs-Wernar een brief gericht aan monumentenzorg door aan Lambert Erné. In de begeleidende brief vraagt de fa. zich af of Erné al hun voortgangsverslagen wel heeft ontvangen. In de brief aan monumentenzorg meldt de fa. dat ze hun werkzaamheden aan de orgelkas nog steeds niet hebben kunnen voltooien, omdat orgelmaker Ruiter zijn werkzaamheden nog steeds niet heeft afgerond. Pas als dat klaar is kan de fa. zijn eigen werkzaamheden voltooien.
Disipositieopgave d.d. 3 april van de situatie voor de restauratie door dhr. Hartholt te Een
Op 18 juni schijft de fa. Jacobs aan Mense Ruiter als antwoord op de briefkaart van Ruiter wanneer Jacobs hun werkzaamheden kunnen afmaken. Het is bij Jacobs momenteel zeer druk. De delen, die nog in Leeuwarden liggen, worden naar Roden gestuurd en dhr. Jacobs komt zo spoedig mogelijk met 2 man om de werkzaamheden in Roden af te ronden.
Op 19 juni antwoord van Jacobs zelf. Hij spreekt zijn verbazing uit dat hij niet eerder op de hoogte is gesteld dat hij de werkzaamheden in Roden kon voltooien. Hij vraagt aan Ruiter niet complete ornamenten naar Leeuwarden te sturen, zodat Jacobs in de werkplaats deze ornamenten kan completeren en in Roden efficienter kan werken. Jacobs vraagt aan Ruiter een tekening van het achterschot voor de uitsparing voor het windkanaal.
Op 24 juni meldt de fa. Jacobs aan Mense Ruiter dat ze de tekeing voor het windkanaal hebben ontvangen. De opgave van de nog uit te voeren werzaamheden, die Ruiter stuurde is niet volledig. Zodra bekend is wanneer Jacobs naar Roden kan komen wordt dit aan Ruiter mede gedeeld.
Op 10 juli stuurt de kerkvoogdij een aantal rekeningen naar het ministerie van OKW. Stukken graag retour omdat ook de provincie deze stukken wil hebben.
Op 29 juli een brief van monumentenzorg aan Mense Ruiter. Er zijn geen omlijnde voorschriften omtrent het restaureren van een orgelkas, omdat dit afhankelijk is van de plaatselijke situatie. Jacobs heeft medegedeeld dat de restauratie van de orgelkas nog niet gereed is. Hij wachtte op uw bericht.

Provinciale Drentsche en Asser courant 22-09-1954

Op 27 oktober een briefkaart van Mense Ruiter aan de fa. Jacobs dat de werkzaamheden in Roden zo ver zijn gevorderd dat Jacobs het werk kan voltooien. Is het mogelijk op 7 november te beginnen? Ook notaris Kuiper uit Roden richt d.d. 29 oktober een soortgelijk verzoek aan de fa. Jacobs.
Op 22 december schrijft de kerkvoogdij aan Lambert Erné dat de restauratie al enkele jaren een lijdensweg is. Ruiter en Jacobs geven elkaar de schuld van de trage voortgang. Kam Erné een oplossing bieden?

1955: Op 13 januari een brief van de HOC aan Jacobs met daarin de afspraak die Hülsmann met Jacobs maakte om de werkzaamheden aan de orgelkas op 27 januari gereed te hebben.
Op 17 januari bericht de HOC aan monumentenzorg welke werkzaamheden nog door Jacobs dienen te worden verricht in Roden. Deze dienen op 12 februari gereed te zijn.
Op 31 januari bevestigt Ruiter de afspraak met Jacobs dat het extrat werk dat Ruiter moest doen aan de orgelkassen aan de kerkvoogdij in rekening kan worden gebracht.
Op 25 februari schijft Ruiter dat er tot nu toe aan betalingen van november 1950 tot oktober 1952 zijn ontvangen f 13.000,- De aanneemsom was f 14.500,- Hij schat echter de totale kosten in op f 20.500,- Het moeten ook nieuwe frontpijpen komen. Deze kunnen het beste direkt aan Stinkens worden betaald om een vlotte levering te bewerkstelligen.
Op 6 april een brief van de HOC aan Mense Ruiter waarin opheldering wordt gevraagd waarom de afspraak met Hülsmann en Erné niet is nagekomen.
Het antwoord van Mense Ruiter dateert van 12 april. Hij wijt dit aan de uitbijvende betalingen vanuit Meppel? Hij is begonnen met de intonatie. Na aankomst en montage van de frontpijpen kan het werk worden afgerond.
Op 9 mei een brief van het ministerie van OKW dat er voor f 19.342,57 aan rekeningen is ingediend. Een post van f 888,72 voor rente komt niet voor subsidie in aanmerking. De subsidie wordt 40% van het resterende bedrag.
Op 20 oktober schrijft Ruiter aan Jacobs dat er volgens de kerkvoogdij geen vordering meer is te verrekenen. De rekening van f 92,75 voor de extra werkzaqamheden aan de orgelkassen gaan nu rechtstreeks naar Jacobs.
Op 17 december schrijft Themmen uit Zeist dat hij graag bij de ingebruikname was gekomen, maar dat hij is verhinderd. Ook de comissaris van de koninging meldt zich af. Evenals de minister. Het voltallige coleege en de gemeentesercretaris van Roden zijn aanwezig. Voor de HOC komt voorzitter Schokking.
Het orgel wordt op 20 december in gebruik genomen met een bespeling door adviseur Lambert Erné en diverse toespraken. Zie ook de ingebruiknameprogramma hieronder en de uitnodingsbrief. Voor deze brief werd een lijst samengesteld wie uit te nodigen.


Nieuwsblad van het Noorden 21-12-1955 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)


Krant en datum onbekend (50) (Klik op de afbeelding voor een vergroting), Trouw 22-12-1955


Dispositie na de restauratie:

Hoofdwerk.	C - f3	Rugwerk.	C - f3
Prestant	8’ (1) (nw)	Prestant	4’  (nw)
Bourdon	16’	Gedekt fluit	8’
Holpijp	8’	Fluit douce	4’
Octaaf	4’	Octaaf	2’
Speelfluit	4’ (2)	Spitsfluit	2’
Quint	3’  (nw)	Sesquialter	2-3-4 sterk  (nw)
Woudfluit	2’	Dulciaan	8’ (nw)
Nasat	3’
Mixtuur	4-5-6 sterk (b/d) (nw)
Trompet	8’ (b/d)
Vox Humana	8’ (b/d) (nw)

(1) discant dubbel; (2) conisch; (nw) = nieuw register door Mense Ruiter.
Schuifkoppel: door Manuaal II naar achter te schuiven wordt het aan Manuaal I gekoppeld; Het pedaal is aan het Hoofdwerk gehangen.
 Ten aanzien van de dispositie uit 1780 werden de volgende veranderingen aangebracht:

1. Uitbreiding van de Prestant 8’met 25 ladepijpen, dubbel vanaf g klein.
2. Uitbreiding van de Mixtuur met in de discant 5 1/3 en 3 1/5 voets pijpen, deze koren kunnen uitgeschakeld worden. Zodoende is dit register te gebruiken als oude Hinsz-tertsmixtuur en met andere hogere ligging in de discant zonder tertsen.
3. Vernieuwing der frontpijpen Prestant 8’ en Prestant 4’
4. In plaats van de oude balgen een goedkope regulateur met windmachine (17).

1956: Op 14 januari stuurt Mense Ruiter een overzicht naar de kerkvoogdij omtrent de financiële stand van zaken en meerwerk. Ook zijn de loonkosten hoger uitgevallen vanwege gestegen loonkosten in de periode 1950-1955. Hij komt nu in een brief d.d. 18 januari wegens meerwerk en gestegen loonkosten tot een extra bedrag van f 4.884,19.
Op 3 februari schrijft de fa. Jacobs aan Lambert Erné dat hij een nieuwe datum wil voor de keuring van de orgelkas. Op 2 februari heeft hij per telegraam gemeld dat hij was verhinderd wegens privé-omstandigheden.
Op 10 februari meldtd de HOC dat Erné en Hülsmann op 23 februari om 11:00 uur het orgel willen bezoeken. is het mogelijk dat er enkele leden van de orgelcommissie bij aanwezig zijn?
Op 5 maart een brief van Mense Ruiter aan Lambert Erné omtrent de financiële afwikkeling. Vanuit Roden is de laatste betaling ontvangen van de oorspronkelijke aanneemsom. Deze was met inbegrip van het nieuwe front (f 3.000,-) in totaal f 16.500,-
De kerkvoogdij meent nu aan al haar verplichtingen te hebben voldaan. De frontpijpen blijken echter duurder te zijn utigevallen dan begroot. Via een chaotische opstelling probeert duidelijk te maken op welk bedrag hij nog recht zou hebben.
Op 5 maart stuurt de kerkvoogdij aan Erné een opstelling over de kosten tot nu toe. Per datum zijn in kolommen de uitgave gerangschikt voor Ruiter, Jacobs en diversen. Jacobs heeft f 4.600,-  ontvangen en Ruiter f 15.925,39 + f 3.817,65 Bij Ruiter komen ook bedragen voor, die rechtstreeks aan Stinkens zijn betaald.
Op 27 april schrijft Ruiter aan Erné dat hij nog niets gehoord over zijn vragen rond de financiéle afwikkeling. Wanneer kan daarover worden overlegd?
Op 24 oktober stuurt de kerkvoogdij een aantal rekeningen met een samenvatting door naar het ministerie van OKW.

1957: Brief d.d. 4 april van de kerkvoogdij aan Erné. Voor welk bedrag dient het orgel voor brand te worden verzekerd?
Op 14 mei beantwoordt Jacobs een brief van de kerkvoogdij over afgevallen hout. Graag de stukken hout bewaren totdat de kerk bezocht kan worden. Jacobs had al eerder schade gehad door werkzaamheden door Mense Ruiter.
Op 26 juni geeft Sjaak Rode een orgelconcert in Roden op 24 juli Nic. H. Luik en op 13 augustus Klaas Bolt. Zie programma. Op 2 augustus meldt Bolt wanneer hij komt en wat het programma is.
Op 11 september schrijft Ruiter aan Lambert Erné naar aanleiding van en bezeok van Hülsmann. Er werd gesproken over de subsidieverhoging voor Roden en Meppel. Is het mogelijk dit weer aan de orde te stellen bij dhr Oussoren? Voor Roden gaat het om een bedrag van f 3332,60.
Op 26 november vraagt de HOC aan Ruiter om een totaalnota te sturen van de restauratie.
Op 2 december stuurt Ruiter aan de HOC een overzicht van de betaalde f 16.665,36. Dit is de aannemsom van f 16.500,- en f 165,39 voor het verfschoon maken van de oude frontpijpen.
Voor een subsidieverhoging zou nog aangevraagd moeten worden:
- Nieuwe blaasbalg voor het Rugwerk met regelaar en windkanaal f 550,-
- Extra werk orgelkas f 350,-
- Frontvernieuwing f 1167,50
- Loonsverhogingen f 1265,-
Op 3 december stuurt Ruiter een overzicht met een begeleidende brief over de restauratiekosten en de bedragen die nog in aanmerking zouden kunnen komen als het subsidiebedrag zou worden verhoogd. Er is werk geleverd boven bestek:
 - Extra sleep voor de Mixtuur met 100 extra pijpen, zodat deze in 2 samenstellingen gebruikt kan worden
 - Extra werk werk demping windmachine
 -Omwisseling van de registers Octaaf 4'en Quinte 3' voor een betere stemming
Deze werkzaamheden leveren al een post op van f 680,- Bij de oplevering van het orgel in januari 1956 bleek dat we op het orgel verlies hebben geleden. Omdat de werkzaamheden niet in het contract stonden was Erné van mening dat hiervoor h=geen subsidie aangevraagd kon worden. Al verschillende is dit bij Erné aan de orde gesteld, maar nog steeds geen antwoord. Ook mijn vrouw heeft Erné hiervoor al eens benaderd: geen resultaat. De aanneemsom van f 16.665,39 is door Roden betaald.
Onderstaande werkzaamheden zouden nog mogelijk voor subsidieverlening in aanmerking kunnen komen:

Nieuwe blaasbalg Rugwerk met regelaar en windkanaal	f 550,-
Nieuwe hangers voor Trompet, Holpijp en Burdon (kwijt geraakt door kasrestauratie door Jacobs)	f 350,-
Frontvernieuwing	1167,60
Loonsverhogingen	1.265,-

Twentsch dagblad Tubantia 28-06-1957

1958: Op 15 januari stuurt de HOC de eindafrekening van f 585,77 voor hun restauratieadvieswerk.
Op 22 januari schrijft de kerkvoogdij aan Jacobs dat onderdelen van het orgel oslaten. Kan er ter plaatse worden gekeken wat de oorzaak is.
Op 28 februari schrijft Jacobs dat ze op 26 februari een bezoek aan de kerk hebben gebracht en daarbij het volgende hebben geconstateerd:
 - Het ornament aan de middentoren is moedwillig losgemaakt door de pennen uit de scharnieren te halen
 - Ornamenten zijn los voor de pijpvelden gezet en de scharnieren en pennen zijn los gemaakt.
 - Door gebrek aan onderhoud is de glans verdwenen
Bij onderhoud dienen weggenomen delen weer goed te worden bevestigd.
Op 23 maart stelt de kerkvoogdij dat ze de rekning van van de HOC niet betalen, omdat de restauratie al is afgesloten.
Op 25 april schrijft de kerkvoogdij aan de HOC over een meningsverschil met kasrestaurateur Jacobs. De brieven van Jacobs zijn ingesloten. (Helaas niet aanwezig in archief Erné) Men heeft de indruk dat de fa. Jacobs een motief zoekt om geld van de kerkvoogdij te ontvangen.
Op 17 mei geeft dr. Doeve van de HOC antwoord op de vragen van de kerkvoogdij van Roden over de brieven van Jacobs. Het heeft weinig zin deze kwestie weer op te rakelen. Het zal dan uitlopen op een ja/nee-discussie tussen Ruiter en Jacobs. Het beste is in te gaan op het voorstel van Jacobs voor een onderhoudscontract, zodat er professioneel onderhoud wordt geplaagd.
Op 18 mei geeft de HOC antwoord aan Ruiter op zijn brief van 3 december 1957. De frontvernieuwing is inbegrepen in het contract en komt dus niet voor extrasubsidie in aanmerking. Ook de loonrondes komen niet voor subsidie in aanmerking. Dat het werk zo lang heeft geduurd is te wijten aan de fa. Ruiter en niet aan andere omstandigheden. Voor de zoekgeraakte delen is de fa. Jacobs verantwoordelijk. De post blaasbalg Rugwerk zou mogelijk in aanmerking kunnen komen, maar is te klein om een deregelijk traject te starten. Mogelijk is het dit te vragen aan de kerkvoogdij, maar dit wordt ontraden vanwege de trage gang van zaken tijdens de restauratie. De andere werkzaamheden zijn niet met de commissie overlegd en komen dus ook niet in aanmerking.
In zijn algemeenheid wordt opgemerkt dat Ruiter prima werk levert, maar z niet in staat is beloftes qua oplevering waar te maken. Dit is geen aanbeveling voor toekomstige opdrachten. Het zou goed zijn als Ruiter zicht verbeterd op dat terrein.
Op 12 augustus geeft Dr. Doeve van de HOC antwoord op een brief van Ruiter d.d. 29 mei. Erné was bij aanvang van de restauratie tegen het vernieuwen van de frontpijpen. Tijdens de restauartie werd besloten de frontpijpen toch te vervangen. Deze beslissing had veel eerder genomen kunnen worden als U uw werkzaamheden voortvarender had uitgevoerd. De vervanging was dan goedkoper geweest. Voor wat betreft de loonrondes. Deze worden in het contract niet genoemd. U wijt de vertraging aan het ontwikkelen van een nieuw sleepsysteem. Dit mag echter niet worden toegeschreven aan één specifiek instrument. Ook het conflict van Ruiter met kasrestaurateur Jacobs kan geen reden zijn om extra subsidie aan te vragen. De tegenslagen tijdens deze restauratie kunnen geen reden zijn extra subsidie aan te vragen. Mocht er nog overleg noodzakelijk zijn dan is de commissie ten ale tijde bereid hierover in gesprek te gaan.

1959: Op 13 juni herinnert de HOC de kerkvoogdij er aan de de factuur van de HOC van f 585,77 d.d. 15 januari 1958 nog steeds niet is betaald.

1962: Opnieuw een herinnering dat de factuur van f 585,77 niet is betaald
Op 24 juli vraagt de kerkvoogdij aan Ruiter een specificatie van de nota van 18 juni. Wie was de opdrachtgever voor deze werkzaamheden?
Het antwoord van Ruiter komt op 26 juli. De opdracht werd telefonisch verstrekt door dhr. Beuker. Er was lekkage bij het windkanaal en de grote balg. Dit is hersteld. De opdracht voor het stemmen kwam van organist G.L. van Dam.
Ruiter wijst er op dat het kerkgebouw zeer vochtig is. Er treedt al schinnelvorming op. Er zal dagelijks gelucht moeten worden.

1967: Op 18 april Ruiter dat ze 14 dagen geleden een telefoontje kregen van organist Van Dam dat er storingen waren. Deze zijn bijna alle verholpen. Een stroing kost meer tijd. Door vocht en roestwerking is het sleepeinde van de Mixtuur afgebroken, zodat deze niet meer heen of terug wil. Om dit te kunnen herstellen dienen een aantal pijpen van de lade te worden afgenomen. Aannemende dat U toestemming zal dit binnenkort worden gerepareerd.

1969: Op 22 augustus stuurt de kerkvoogdij een brief door van Ruiter voor een uitgevoerde noodreparatie aan het rugwerk. Door deze reparatie zijn de huilers nu niet meer aanwezig. Wel is er nog doorspraak aanwezig. Deze kan alleen verholpen worden door het uitnemen van de rugwerklade en het opnieuw verlijmen van de onderzijde. geschatte kosten ca. f 2.500,- De hygrometer in de kerk is kapot door een val. Er is een nieuw exemplaar besteld. De meterstanden dienen regelmatig te worden genoteerd.
Op 9 september meldt de HOC dat het reparatievoorstel van Ruiter voor het Rugwerk in de commissie is doorgenomen. Advies kan pas worden gegevens als een adviseur is langs geweest.
Op 23 september meldt de HOC dat dhr. Hülsmann op 15 oktober het orgel wil inspecteren. Er is gevraagd of orgelmaker Ruiter dhr. Hülsmann kan vergezellen bij zijn bezoek aan Roden.
Op 24 oktober doet de HOC verslag van het bezoek dat Hülsmann samen met Mense Ruiter aan het orgel heeft gebracht. Het orgel heeft zeer te lijden van de verwarmingsinstallatie. Bij het bezoek in de kerk bleek de temperatuur bij het orgel 22 graden te zijn. Dankzij de vohtige buitenlucht was de relatieve vovhtigheid in de kerk nog accepatbel. Ook in het hoofdwerk werd al een huiler geconstateerd. Als op deze manier wordt doorgestookt is het orgel over niet al te lange tijd onbruikbaar. Aanvragen van een subsidie kan onderzocht worden, echter alleen op de voorwaarde dat het stookgedrag wordt aangepast. Nu een opdracht voor herstel geven is niet zinvol.
Op 14 november schrijft de HOC aan de kerkvoogdij dat de overheid bereid is subsidie te geven voor ladeherstel, echter onder voorwaarde dat de verwarming wordt aangepast. Ook dienen gegevens te worden verzameld over temperatuur en relatieve vochtigheid gedurende het stookseizoen. In principe zou Ruiter in aanmerking komen voor het ladeherstel. Dit traject kan alleen worden gerealiseerd bij aanstelling van een adviseur. Het ligt voor de hand dhr. Erné dit te laten doen. Ook Bolt of Talsma zouden dit op zich kunnen nemen.
Op 16 december antwoord de HOC op een brief van 11 december van de kerkvoogdij voor het aanvragen van offertes. Er wordt er nog geen adviseur gekozen. Ook dient er voordat het traject kan starten nog een rapport over het orgel worden uitgebracht.

1970: Op 23 februari meldt de kerkvoogdij dat ze graag dhr. Hülsmann als adviseur willen. Graag willen ze weten wanneer hij langs kan komen.
Op 24 februari schrijft de HOC dat het aanstellen van Hülsmann op de vergadering van 19 maart aanstaande aan de orde zal komen.
Op 10 april bericht de HOC dat Lambert Erné zal optreden als adviseur.
Op 14 juli vraagt Lambert Erné om de resultaten van de hygrometer.
Lambert Erné overlijdt in 1970 en zijn werkzaamheden worden overgenomen door Talsma. Tot een restauartie komt het echter niet (49)

1973: Op 1 oktober stuurt Ruiter een rekening voor het leveren van een nieuwe windmachine. na het plaatsen bleek dat het orgel in ruststand nog veel wind te gebruiken. Dit is verbeterd door de door houtkrimp ontstane lekken te dichten. Tijdens een radiouitzending kon Ruiter consteteren dat de windmachinen tijdens het orgelspel niet te horen was. (63)


Foto Geert Jan Pottjewijd

Foto Geert Jan Pottjewijd

 Subsidieverlening van Hfl 2092,40,= door gedeputeerde Staten van Drenthe


Meppeler Courant 1954-01-27, Provinciale Drentsche en Asser courant 22-09-1954




Nieuwsblad van het Noorden 21-12-1955 (Klik op de afbeelding voor een grote versie van het krantenbericht)


De radiogids; officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA), jrg 27, 1956, no 1, 02-09-1956

1957: Concert door Klaas Bolt. Zie verslag van 14-08-1957 uit het Nieuwsblad van het Noorden


Jaren '90 20e eeuw: Plannen voor de restauratie


Roder journaal 10 december 1996


De regiobode 14 april 1998


Roder journaal 14 april 1998


Nieuwsblad van het Noorden 20 augustus 1998


Nieuwsblad van het Noorden 2 augustus 2000


Roder journaal 13 januari 2004 Klik op de afbeelding voor een vergroting


Roder journaal 13 juli 2004

1998-2006: Na de restauratie door Mense Ruiter in de vijftiger jaren is het orgel langzamerhand in een slechte conditie geraakt.
In 1998 werd de 1e fase van een hernieuwde restauratie door Bakker en Timmenga afgesloten. Adviseur was Stef Tuinstra. De voornaamste werkzaamheden betroffen het restaureren van de windlade van het hoofdwerk.
In volgende fases zijn de andere onderdelen van het orgel gerestaureerd.
Het orgel is op 27 januari 2006 weer in gebruik genomen. (30) PDF van het ingebruikname-boekje.
In een brochure van november 2005 orgeladviseur Stef Tuinstra staan de mensuren van het pijpwerk beschreven.


Foto Geert Jan Pottjewijd


Foto Michiel van 't Einde Reliwiki (De gereconstrueerde schepbalgen)


Roder Journaal 24 januari 2006

Organisten:
1778-ca. 1812 Hendrik Balthazar Stoll
Deze organist werd geboren ca 1742 als zoon van Gregorius Stoll, schoolonderwijzer. Hij woonde eerst te Dutweiler bij Saarbrücken. Hij huwde met Anna Gerritse, maar het echtpaar kreeg geen kinderen. Hij woonde te Roden huis 130. Bij zijn overlijden in 1812 is hij 69 jaar en zes maanden oud. Als beroep staat vermeld: organist bij de Nederlandse Hervormde kerk en kleermaker. Zijn vrouw was toen al overleden. Hij werd als organist te Roden benoemd door de unicus collator C. W. Ellents mede op grond van het testament van de schenkster van het orgel op 31 juli 1778, als salaris ontving hij 44 Caroli gulden, betaald uit de gelden van de schenking. Bovendien werd hem per 3 oktober 1778 nog toegekend het salaris van het Landschap van 60 Caroli gulden. Volgens J. W. Lustig was hij een goed musicus en als kleermaker werkzaam "by de voornaamste drentsche Dames". In 1794 kocht hij een stuk land voor 245 Caroli gulden (20).
Van Stoll is een groot aantal kwitanties bewaard gebleven uit de periode 1791-1811. (57)

ca. 1812-1854 Johannes Caspar Gerritse
J. C. Gerritse werd geboren te Amsterdam 11 februari 1779 als zoon van Roelof Gerritse en Elisabeth Lutser. Hij was evenals zijn voorganger behalve organist ook kleermaker. Hij huwde Aaltje Hindriks Homan. Hij maakte op 3 oktober 1841 een testament waarbij hij en zijn vrouw elkaars erfgenaam werden. In 1852 vermaakte hij bij testament , verleden 25 februari 1852 , een bedrag van f. 200, - aan de kerkelijke gemeente te Roden, onder voorwaarde "dat de bedoelde nalatenschap zal worden besteed en gebruikt ten dienste van het orgel in de Hervormde kerk te Roden". Hij overlijdt in 1854. In een kranten bericht wordt vermeld dat hij ruim 50 jaar organist is geweest. Dit krantenbericht is niet correct de laatste declaratie van Stolle stamt uit 1811 en Gerritse is dus ruim 40 jaar organist geweest (21).
Van Gerritse is een groot aantal kwitanties bewaard gebleven uit de periode 1815-1837. (57)
Ook liet Gerritse een soort orderboek na met zijn leveranties als kleermaker. (58)

1854-1881. Gerrit Roelofs van Dalen.
G. R. v. Dalen werd geboren Veendam 19 oktober 1812 als zoon van Roelof van Dalen en Janke Jelles de Boer. Hij huwde 1e Elizabeth Eltjes Scholtens, overleden 4 mei 1862 en 2e Hillina Jacomina Luinge, overleden 13 juli 1868. Behalve organist was hij hoofdonderwijzer te Roden. Hij overleed 13 december 1881 (22).

1882-1937 Tale Zondag
T. Zondag werd geboren Blankerveen onder Noordlaren 12 april 1850. Op 17 april 1882 werd hij door B. en W. benoemd tot hoofdonderwijzer te Roden en door dekerkvoogdij als koster, voorlezer en organist aldaar. Hij huwde 25 mei 1876 met Eltje Mulder uit Tolbert. Zij kregen drie kinderen. Als medesollicitant werd genoemd R. van Dalen Gzn., onderwijzer te Oldeberkoop. Vermoedelijk een zoon van de vorige organist. Tale Zondag overleed Roden 5 februari 1941. Hij was vele decennia lang een begrip in de dorpsgemeenschap te Roden (23).

1937-1944 J. Visser
Van deze organist is alleen bekend dat hij blijkens de kerkvoogdijvergadering van 17 februari 1944 vertrokken was en dus ontslag vroeg als organist (24).

1944-1945 Jan Postem
Deze organist was een zoon van Harm Postema, slager te Roden. Zijn salaris bedroeg f. 100, -. Hij werd 20 februari 1945 naar Duitsland gevoerd maar kwam na de oorlog in 1945 weer terug. Mevr. A. Visser, zuster van J. G. Visser nam voor hem waar in 1945 (25).

1945-1959 Harm Postema
Sinds 1955 samen met de heer L. van Dam (26).

1955-1959 L. van Dam
Samen met S. Bosgraaf als opvolger van Harm Postema. Uit de vergadering van 18 april 1955 blijkt, dat de heren Van Dam, Matteus en Cats, alle drie uit Groningen, solliciteerden naar de betrekking als organist der Hervormde gemeente te Roden. Men vraagt aan Van Dam om proef te spelen op 1 mei a. s. , waarna men in de vergadering van 10 mei 1955 besluit, na proefspel, om de heer Van Dam als de beste sollicitant tot organist te benoemen (27).

1959-1975 S. Bosgraaf
Sinds 1968 samen met Roelof J. J. Hartholt (28).

1968-xxxx Roelof J. J. Hartholt
Sinds 1968 samen met H. J. Meulenbelt (29).

19xx-heden Erwin Wiersinga
Zie zijn website http://www.erwinwiersinga.nl


Foto Geert Jan Pottjewijd


Bronvermelding:

1. Romein. Predikanten(1861)91-92. Steensma. Drentse kerken(1977)20-21.
2. GAG. Inv. 3947. Not. Archief. no 30. 5-3-1776 bij Notaris J. Huijgens ‘s-Gravenhage. De executeur C. W. Ellents werd voor zijn moeite gelegateerd met 4000 Caroli gulden.
3. RAD. Resoluties Drost en Gedeputeerde Staten. 3-10-1778, folio 241.
4. De officiële ingebruikname werd uitgesteld wegens ziekte van de executeur C. W. Ellents. Zie ook W. H. Dorgelo. A. A. Hinsz(1985)20, 24, 137-142. Bijlage 2.
5. RAD. AHKR. In een in leer ingebonden boek getiteld "Het orgelboek tot Rhooden" werd op initiatief van C. W. Ellents alles wat betrekking had op het onstaan en over de voortgang van de geschiedenis van het orgel in dit boek opgetekend lopend tot het jaar 1838. Boekzaal. I. (1780)629-630. Knock(1788)51[Ed. Sneek. 1968). Bijlage 3.
6. Zie Belonje/Van Holthe. Gedenkwaardigheden(1937)121-122. De wapens zijn: Albert Hoppinck: een dwars-balk, vergezeld van drie granaatappels, 2 en 1, helmteken een eekhoorn. Elisabeth Johanna Clarcq:
   gevierendeeld: 1 en 4, een verlaagde keper, vergezeld van drie St. Jacobsschelpen, 2 en 1 en een kwar-tierhoofd, beladen met drie ruiten; 2 en 3 een leliekruis; helmteken een eekhoornkop. Het gedicht ondertekend met Trip werd gemaakt door Mr. L. Trip, burgemeester te Groningen. De belettering geschiedde door Wibrant Veltman (door leesfout van Erné Urbaan! genoemd).
7. Zie voor deze posten Bijlage 4.
8. De administratie werd eerst gedaan door C. W. Ellents. Nadat deze 12-9-1784 was overleden heeft zijn weduwe Gesina Ellents-Oldenhuis dit werk overgenomen. Toen zij 25-4-1818 kwam te overlijden werd C. W. Kymmel administrateur.
9. Zie voor de brieven Bijlage 5.
10. Niet onmogelijk hield zijn vertrek naar Peize verband met het orgel uit de Pepergasthuiskerk te Groningen dat in 1861 naar Peize werd verplaatst. Hij was sinds 1826 organist van de A-kerk te Groningen. Zie Fock. Arp Schnitger(1974)258-260.
11. In het kerkelijk archief van de Herv. kerk te Roden bevindt zich een folder van de firma van Oeckelen waarin zij zich aanbevelen als orgelmakers. Bijlage 6. Harmannus Thijs was vermoedelijk al sinds 1878 werkzaam bij de firma P. van Oeckelen en Zonen. Hij was zoals zijn dochter Jacoba Thijs ons verklaarde 40 jaar knecht bij deze firma, die met de dood van Anthonius van Oeckelen in 1918 ophield te bestaan. Thijs deed hierna voormnamelijk stemmen onderhoud, reparatie en verplaatsing van orgels. Dat zijn agentschap met de firma M. Spiering te Dordrecht nare gevolgen zou hebben voor een aantal orgels in het Noorden zal hij niet hebben kunnen overzien.
12. Rapport Mr. A. Bouman 17-5-1939. Op Manuaal I kwamen 7 loze registerknoppen voor en op Manuaal II 3 loze knoppen. De Nasat 3’werd vervangen door een Viola di Gamba, op het naambordje echter Celeste genoemd. Door oorlogsomstandigheden werd het rapport van Bouman niet meer gebruikt. Na de oorlog werd de restauratie-bespreking opnieuw opgezet en een orgelcommissie ingeschakeld.
13. AHKR. Notulenboek(1939-1955). Vergadering 20-10-1947.
14. AHKR. idem. Verg.23-9-1950 punt 6. Contracten met de firma Jacobs-Wernar te Leeuwarden okt. 1950. Bijlage 7. Idem met Mense Ruiter, orgelmaker te Groningen 3-11-1950. Bijlage 8. Rapport Lambert Erné 30-3-1951. Zie ook Het Orgel(1960)53-54. Bijlage 9.
15. AHKR. idem als noot 13.
16. Programma in gebruikname 20-12-1955. Het Orgel(1956)13.
17. De Mixtuur kan dus op drie manieren worden gebruikt:
    1. als normale Mixtuur.
    2. als dezelfde Mixtuur met tertsen.
    3. als dezelfde Mixtuur zonder tertsen en met een hogere ligging in de diskant.
    Hiertoe werd een schuif gemaakt die naar twee kanten worden verschoven.
18. Vriendelijke mededeling van Mense Ruiter.
19. Zie Leekster Courant 30-5-1980 met art. Victor Timmer.
20. RAD. Registers Burgelijke Stand Roden. Idem. Besluit Drost en Gedeputeerde Staten 3-10-1778. Idem Stuk van overdracht door de "Scholtus J: Wilmsonn Kymmell", ged. 27-5-1794. Het Orgel(1960)101-102. Bijlage 10.
21. RAD. Reg. BS. Roden. Idem. Inv. no 76. AHKR. Testament no 128 en 129 voor notaris H. H. v. Lier te Assen.
    26-3-1855.
22. RAD. Reg. BS. Roden. Zie ook Nieuwe Drentse Volksalmanak (1965)122. Art. R. Reinders. Onderwijzers in Drenthe.
23. RAD. Reg. BS. Roden. Spint Arwt’n(1976)102-110. Herinneringen aan een schoolmeester. Art. F. A. Zondag.
24. RAD. AHKR. Not. kerkv. (1939-1955)verg. 17-2-1944.
25. RAD. Idem. verg. 10-5-1955. J. Postema was hoofd der school te Nieuw Roden en ging in deze functie naar Zuidlaren.
26. Harm Postema verving dus zijn zoon J. Postema.
27. RAD. AHKR. verg. 10-5-1955. Vriendelijke mededeling mevr. A. Piek-Visser. In deze periode waren ook de h8er Roze te Groningen en de heer Anne Risselada, organist H. K. te Leens wel vervangers.
28. S. Bosgraaf was onderwijzer. In deze periode was de heer J. A. Assies van ca. 1965 - ca. 1969 vervanger evenals de heer W. Dijkstra tot 1975.
29. R. J. J. Hartholt was leraar muziekschool te Assen. Kreeg lessen van L. Kwakkel te Zwolle en van Piet Post te Leeuwarden.
30. Informatie van Erwin Wiersinga, de huidige organist van de kerk.
31. Tijdschrift: mededelingen Stichting tot Behoud van het nederlandse orgel - Het orgel in de Nederlands hervormde kerk te Roden door W.J. Dorgelo
32. Tijdschrift: Het Orgelblad 1973-02 Roden Hervormde kerk door Maarten Seijbel
33. www: http://reliwiki.nl/index.php/Roden,_Brink_8_-_Catharinakerk
34. www: http://www.hinszorgel.nl
35. Brochure: Maarten Seybel Klankschoonheid der Drentse orgels Roden hervormde kerk
36. Tijdschrift: De orgelkrant 1998/01 Hinsz-orgel Roden raakt in verval 
37. Boek: Het Hinsz-orgel in de Catharinakerk te Roden
38. Boek: Negen eeuwen Catharinakerk in Roden
39. De Orgelkrant 2006/01 Hinsz-orgel Roden gerestaureerd
40. De Orgelkrant 2006/10 Orgelbouwnieuws Poel van der Cees
41. De Orgelvriend 2006/01 Hinsz-orgel Roden weer in gebruik
42. Groninger Orgelagenda 2003 Voorbereidingen voor nieuwe restauraties in de verdere toekomst Tuinstra Stef
43. Groninger Orgelagenda 2005 Orgelrestauratienieuws Tuinstra Stef
44. Groninger Orgelagenda 2006 Restauraties in 2005 en 2006 in Groningen en Drenthe Tuinstra Stef
45. Het Orgel 1956/01 Orgelbouwnieuws
46. Het Orgel 1960/03 De bouw van het orgel te Roden Erne Lambert
47. Stichting behoud Nl orgel 1979 april Het orgel in de hervormde kerk te Roden Dorgelo W.J.
48. Boek: Het Nederlandse historisch orgel xxx-xxxx blz.
49. Boek: Ad van Nes (Redactie), Het Hinsz-orgel in de Catharinakerk te Roden.
50. Archief Jaap Brouwer
51. Boek: K.P. Timmer, De onstaansgeschiedenis van het Hinsz-orgel in Roden, Nieuwe Drentse Volksalmanak 2008, Van Gorcum, 2008
52. Drents Archief: 0616 Huis Mensinge te Roden 302 Aantekening met het adres van de orgelbouwer Albert Gruizen, z.jr. (18e eeuw) Victor Timmer (E-mail d.d. 24-04-2023) wees mij er op dat dit briefje vrij zeker afkomstig is van Jacob Wilhelm Lustig, gezien het handschrift.
53. Drents Archief: 0616 Huis Mensinge te Roden 301 Stukken betreffende aanschaf en onderhoud van het orgel in de kerk te Roden; 1776- 1803
54. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 99 Schuldbekentenis van G. Oldenhuis, weduwe van mr. C.W. Ellents, aan de kerk te Roden "ten voordele van 't Orgel", 1785, met ondergeschreven kwijtingen, 1787-1792
55. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 116 Stukken betreffende de reparatie van het orgel door H.E. Freijtag te Groningen; 1849-1857
56. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 117 Stukken betreffende de restauratie van het orgel; 1950-1961
57. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 110 Kwitanties wegen betaling van het traktement van de organist en onderhoudswerkzaamheden aan het orgel 1791-1837
58. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 104 'Boek van Arbeidslonen en verschotten' van de kleermaker 1808-1854
59. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden 115 'Orgelboek' register van de administratie van het orgel, 1776-1838
60. Drents Archief: 0386 Nederlands Hervormde Gemeente Roden Stukken uit de nalatenschap van Johannes Casparus Gerritse, kleermaker en organist te Roden, en zijn vrouw Aaltje Hendriks Homan; 1808, 1852 103 Testamenten, 1841, 1852
61. Drents Archief: 0599 Huisarchief van De Spijker te Roden, 11 "Inschriften onder het orgel", vier teksten waaruit een keuze gemaakt is voor het opschrift op het nieuwe orgel in de kerk van Roden; 1779
62. Drents Archief: 0599 Huisarchief van De Spijker te Roden 11 "Inschriften onder het orgel", vier teksten waaruit een keuze gemaakt is voor het opschrift op het nieuwe orgel in de kerk van Roden; 1779
63. Mense Ruiter oude archief
64. Boek: Diverse auteurs, Het Hinsz-orgel in de Catharinakerk te Roden, Stichting tot behoud van het Hinsz-orgel te Roden, 2006.
65. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 1216 Roden, Brink 1 (NH kerk; 1955-1987

Bijlagen.

Bijlage 1.
xxx

 
Bijlage 2.
RAD. AHKR. Uit "Het Orgel tot Rhooden", manuscript in leer gebonden, ongepagineerd.

 

Bijlage 3.
RAD. AHKR. Keuringsrapport van J. W. Lustig en V. Hildebrandt.


Bijlage 4.
RAD. Inv. no "Het Orgel tot Rhooden".
In het Orgelboek van Roden komen posten voor van 1777 tot 1838. Deze posten zijn te verdelen in
Inkomsten en Uitgaven. De inkomsten betreffen de rente-inkomsten van een bedrag van 4000 Caroli gulden. In 1838 blijkt dat de totale ontvangst f. 5767, 02 bedraagt, gevoegd bij de oorspronkelijke
f. 10. 000, - wordt dit f. 15767, 02. De totale uitgaven bedroegen in 1838 f. 15197, 21½, zodat er een batig saldo was van f. 569, 80½.
Van de uitgaven noemen we hieronder de volgende:
An Hinze in de Jaren 1777-78-79-81 betaalt vijfdusentvierhondert gls, waar voor het orgel buten het onderwerk bij hem is angenomen, blijk origineel bestek van anneminge en an de staane quitancie 5400
Verdere uitgave van materialen, vragt, daghuren, en het gehele onderwerk. In totaal ca 830 Car. gld.
Enkele posten hieruit:
14-10-1778 Beeldhouwer Smit 12. --. --.
17-11-1778 Beeldhouwer Smit 60. --. --.
10-5-1779 Folk Lemer verven en vergulden der inscripties 15. --. --.
6-6-1779 Wibrant Veltman voor het schrijven van der letteren voor de beeldhouwer op de inscrtipties 7. 11. 12.
6-8-1779 Beelthouwer Smit voor festons onder de inscripties 12. --. --.
23-6-1780 De opneminge van het Orgel door den Organist Lustig en de Deurwaarder kost ses ducatons 31. 10.
De grootste posten zijn echter voor de timmerman, smid en schilder.
De uitgaven nadat het orgel gereed was gekomen bestaan hoofdzakelijk uit tractamenten van de organist à 44 gld per jaar en van de blaasbalgtreder à 7 gld per jaar. Verder komen er posten voor onderhoud en stemmen van het orgel:
1-12-1784 aan Monsr. Snidger 2 reekeningen betaalt over 1782 en 1783 21. 08. --.
2-12-1784 aan Snidger betaalt voor ‘t nazien en repareren van ‘t orgel 10. 10. --.
18-5-1786 aan Snitger betaalt voor ‘t visiteeren en repareeren van ‘t Orgel over 1785 10. --. --.
30-5-1788 aan Snitger voor ‘t visiteeren en repareeren van ‘t Orgel over 1786 betaalt 10. 10. --.
26-2-1790 aan F. C. Snitger voor een jaar onderhouden en stemmen van ‘t Orgel over 1787 bet: 10. 10. --
23-6-1792 aan F. G. Reuscher voor Reparatie aan ‘t Snijwerk bet: 39. --. --.
6-4-1793 aan F: C: Snitger en Comp: reek: bet: 174. --. --.
7-6-1794 F: C: Snitger reek: bet: 10. 10. --. Idem in 1795, 1796, 1798.
19-4-1800 H: H: Freytag reek: bet: 21. --. --. Idem 1801, 1802, 1803, 1804, 1805(12. --. --. ), 1806 t/m 1811.
17-5-1812 t/m 17-5-1814 wed: H: H: Freytag voor reparatie en stemmen van ‘t orgel à 12. --. --.
14-10-1815 wed: H: H: Freytag voor reparatie en stemmen van ‘t orgel bet: 30. --. --.
1-12-1815 H: H: Freytag rek: bet: weegens ‘t schoonmaken van pijpen en vernissen 123. 04. --.
24-10-1816 jaarl. onderhoud orgel 12. --. --. Idem 1818, 1819, 1820, 1822, 1823 aan B. J. Freytag, Gebr. Frey-
tag en H. E. Freytag.
12-6-1830 H. E. Freytag jaarl. onderh. 12. --. --. Idem 1831 t/m 1837.
Het orgelboek eindigt met:
"Op heden den 13 October 1838 heeft de Heer Mr. C. W. E. Kymmell op last van het Provinciaal Kollegie van toezicht enz. te Assen bovenstaande administratie overgedragen en het batig Saldo ten bedrage van vijfhonderd negen zestig gulden tachtig een een halv ct aan de kerkvoogden overgegeven zijnde reeds de inschrijving op het grootboek der Nationale 2½ prCt. werkelijke rentegevende Schuld uit het fonds van orgel afkomstig ingeschreven ten name der Kerk onder kerkvoogden berustende gelijk mede de Certificaten van uitgestelde Schuld en Kansbiljetten. Van deze overdracht is proces verbaal opgemaakt op last van bovengemeld Kollegie bij resolutie van 25 September 1838 no 4.
[w. g. ] J. Huisingh De Kerkvoogden
[w. g. ] J. J. Sininge [w. g. ] A. Alberts. "

 

Bijlage 5.
RAD. AHKR. Brieven van H. E. Freytag aan de kerkvoogdij te Roden.
In de periode 1849 tot 1857 schrijft H. E. Freytag een 24-tal brieven, die er meest over gaan om het orgel te Roden behalve voor stemmen en onderhoud nu ook een reparatie te doen ondergaan zowel wat windladen, pijpwerk als snijwerk betreft. Freytag is echter"voor de kerkvoogdij "een roepende in de woestijn" daar er 8 jaar verlopen aleer er eindelijk gerepareerd mag worden.
In deze brievenkomt echter ook naar voren dat Freytag op verschillende andere plaatsen gewerkt heeft: zoals te Leer, Weener in Oost Friesland en te Midwolda, Zeerijp, Borger en Krewerd.
Verder noemt hij dat hij "noch eenigermate betrekking heb op UwelEd. s orgel, uit hoofde hetzelve door mijne famielle voorzaten is gemaakt". Hetgeen betekent dat het orgel te Roden voornemelijk door de knechten van Hinsz, die in zijn nadagen verkeerde, werd gemaakt.
In 1857 vond de reparatie plaats, terwijl de Groningse schilder Welbergen zich met het schilderen van de kast en het vergulden van de frontpijpen bezig hield.

 

Bijlage 6.
RAD. AHKR. Folder Firma P. van Oeckelen.
"WelEdele Heeren!
Door dezen doen wij UEd. informeeren, dat wij het vak/van Orgelbouw met het daaraanverwante zullen voortzetten, zoo/als het door wijlen onzen Vader de Heer P. van Oeckelen ged, /rende vijftig jaren is geschied en wel onder de firma: /P. van Oeckelen & Zonen. /Na minzame aanbeveling hebben wij de eer met hoog, /achting te zijn/UWEd Dw. Dienaren/C. A. & A. van Oeckelen. /Firma P. van Oeckelen & Zonen. /
/Haren, bij Groningen/den October 1878/C. A. van Oeckelen zal teekenen: P. van Oeckelen en Zonen/A. van Oeckelen zal teekenen: /P. van Oeckelen en Zonen. "

 

Bijlage 7 .
RAD. AHKR. Bestek firma Jacobs-Wernar, beeldhouwer, Leeuwarden.
Aanneming van werk. De ondergetekenden:
1. a. Hendrik Douwes Roelfzoon, zonder beroep, wonende te Roden
b. Lammert Brouwer, landbouwer, wonende te Roden. c. Albert Willems, zonder beroep, wonende te Leutingewolde, gemeente Roden. d. Berend Luinge, Senior, zonder beroep, wonende te Dieveren, gemeente Roden. e. Piet Berghuis, smid, wonende te Nieuw-Roden, gemeente Roden. f. Geert Boer, fabrieksarbeider, wo-
nende te Nieuw-Roden, gemeente Roden. Ten dezen handelend eerstgenoemde als president, de tweede als secretaris en de overige als kerkvoogden en tezamen uitmakende de Kerkvoogdij de Nederduitsch Hervormde Gemeente van Roden en als zodanig die Gemeente vertegenwoordigende.
2. Firma Jacobs-Wernar, beeldhouwer, wonende te Leeuwarden, Voorstreek 43 B.
Verklaren met elkander te zijn overeengekomen:
De firma Jacobs-Wernar verbindt zich tot conservering en restauratie van het orgel zich bevindende in het kerkgebouw te Roden van de Nederduitsch Hervormde Gemeente aldaar, bestaande uit:
1. Het uiteennemen der orgelbouw met voorbouw ter plaatse.
2. Het transport naar Leeuwarden en terug.
3. Het reinigen en conserveren der gehele orgelbouw met ornament beeldhouwwerk volgens systeem Jacobs.
4. Het opnieuw opbouwen ter plaatse.
5. Het sluitend aanbrengen der losgeraakte delen kast en snijwerk.
6. het vervangen van vergane gedeelten door nieuwe(oud eiken).
7. Het repareren der gehele bouw (molm).
8. Het vervaardigen en aanbrengen der zoekgeraakte detaildelen Beeldhouwerij en Ornamaent.
9. Het wederopbouwen in pasmaat sluitend der gehele ombouw met voorfront in gereinigde en hechte staat.
10. Het inwassen met daartoe bereide was(zuivere) en het opglanzen der gehele opbouw.
Daartegenover verbindt zich de Kerkvoogdij tot betaling van een bedrag groot Vierduizend zeshondern vijftig gulden, te voldoen als volgt: terstond bij de opdracht een bedrag Tweeduizend tweehonderd vijftig gulden, waarvoor afzonderlijke kwitantie zal worden afgegeven. Bij den aanvang van het herplaatsen een bedrag ad Eenduizend gulden. Bij het einde der oplevering: Een duizend gulden.
(bepaling t. a. v. de kansel).
De Firma Jacobs-Wernar geeft op deze conservering en restauratie een garantie voor de tijd van tien jaar, zodat zij zonder enige vergoeding alle restauratie aan orgel(en kansel) zal uitvoeren, die zal blijken voor 1 Januari 1962 nodig te zijn, behoudens beschadiging door anderen dan de Firma Jacobs-Wernar of haar personeel.
[w. g. } H. Douwes Rzn. October 1950
L. Brouwer [w. g. ] Firma Jacobs-Wernar
A. Willem
B. Luinge
P. Berghuis
G. Boer

 

Bijlage 8.
RAD. AHKR. Contract met Mense Ruiter, orgelmaker te Groningen.
Contract Ned. Herv. kerk te Roden.
De ondergetekenden:
1. Hendrik Douwes Roelzoon, zonder beroep, en Lammert Brouwer, landbouwewr, beiden wonende te Roden, ten dezen handelend respectievelijk als Pres. Kerkvoogd en Secr. Kerkvoogd en tezamen vertegen-woordigende de Kerkvoogdij der Nederduitsch Hervormde Gemeente van Roden, als zodanig de Hervormde Gemeente vertegenwoordigende.
2. Mense Ruiter, Orgelmaker, wonende te Groningen.
Verklaren met elkaar te zijn overeengekomen:
De ondergetekende sub 2 verbindt zich tegenover de Kerkvoogdij der gemelde Hervomde Gemeente te Roden:
a. om de mechaniek en klavieren van het kerkorgel zich bevindende in het kerkgebouw der Hervormde Gemeente te Roden, geheel te reviseren, geheel te voorzien van nieuw draadwerk aan de abstracten en nieuwe assen in de wellen, de draaipunten opnieuw in te voeren, de langste wellen in tweeen te delen en van een midden steunpunt te voorzien, de registratuur geheel te reviseren, zodanig, dat mechaniek en registratuur practisch zonder gerucht functionneren, terwijl voor een aangenamen speelaard zal worden zorg gedragen.
b. om de windladen uit elkaar te nemen en geheel opnieuw te verlijmen en weer zuiver af te stellen, de speelventielen opnieuw te beleren en de pulpeten met bijbehorend draadwerk en veren geheel te vernieuwen.
c. om het te behouden pijpwerk grondig te herstellen, het Hoofdwerk van een nieuwe Mixtuur 4-6 sterk en een Vox Humana 8 te voorzien, op de plaats der Salicionaal 8 een nieuwe Quint 2 2/3 te plaatsen, het rugwerk van een nieuwe Sexquialter 2-4 sterk en een nieuwe Dulciaan 8 te voorzien, de mensuren van deze stemmen te maken volgens de van de bouwer bekende maten: het metaal van deze stemmen van 33% tin voor de labialen en 75% tin voor de tongwerken te gebruiken, van het gehandhaafde pijpwerk de intonatie waar nodig te verbeteren en de nieuwe stemmen daarbij aansluitend in oude stijl te intoneren, de toonhoogte van het werk zodanig te stellen, zoals het oude pijpwerk aangeeft.
d. een nieuwe tremulant bij te maken en zo nodig ook nog schokbalgen. terwijl door de ondergetekende sub 2 getracht zal worden het lawaai der windmachine nog verder te dempen.
e. de frontpijpen en de pijpen der frontregisters, die nog op de lade staan, te restaureren, voorzover zulks mogelijk zal blijken, de Prestant 8 met ongeveer 25 ladepijpen aan te vullen.
Voorzoveel nodig wordt uidrukkelijk bepaald, dat de ondergetende sub 2 niet voor zijn rekening behoeft te nemen:
1. aanleg van electrische leiding.
2. verwarming van het kerkgebouw gedurende de werkzaamheden.
3. verblijfkosten voor de ondergetekende sub 2 en zijn personeel gedurende de opbouw van het werk.
Daartegenover verbinden de ondergetekenden sub 1 zich om ondergetende sub. 2 te betalen een ander door de ondergetekende sub 2 vast te stellen bedrag, dat echter de som van veertienduizend vijfhon-derd gulden niet zal overtreffen. De betaling van deze som zal in vier termijnen plaats vinden en wel: Vierduizend gulden terstond, waarvan een afzonderlijke kwitantie zal worden afge-geven. Vierduizend gulden zodra tenminste 2/3 deel van het binnenwerk weer in het kerkgebouw is terug gebracht. Het restant verminderd met 10% van het totaalbedrag der nog nader vast te stellen aanneemsom bij het gereed komen van het werk. De laatste 10% als voormeld: na goedkeuring door de orgelcommissie der Ned. Herv. Kerk van het werk.


Betreft contract Roden.
De ondergetekenden verklaren verder nog te zijn overeengekomen:
1. De ondergetekende sub 2 verbindt zich gedurende tien jaar na oplevering van het werk alle gebreken, welke zich aan het orgel mochten voordoen als gevolg van onjuiste constructie of ver-keerde materialen, kosteloos en afdoende te herstellen.
2. De ondergetekenden sub 1 verbinden zich gedurende deze tien jaar het orgel aan de ondergetekende sub 2 in onderhoud te geven. Eenmaal per jaar zal door de ondergetekende sub 2 een generale stemming gepaard met controle der andere delen van het orgel plaats vinden tegen betaling van vier en zestig gulden per jaar. Andere stemmingen zullen op veroek tegen kostende prijs worden uitgevoerd.
3. Voor het geval mocht blijken, dat de frontpijpen en de pijpen der frontregisters, die nog op de lade staan, niet gerestaureerd kunnen worden, maar door nieuwe van 75% tin vervangen moeten worden, zal ook dit door de ondergetekende sub 2 worden uitgevoerd, waardoor de prijs van het werk met ten hoogste Tweeduizend gulden zal worden verhoogd.
4. Indien er gedurende de uitvoering van het werk op enigerlei wijze moeilijkheden ontstaan of indien de voorgaande bepaling toepassing zal moeten vinden, zijn partijen verplicht het advies van voormelde Orgelcommissie te vragen en zich daaraan te onderwerpen.
In triplo getekend te Roden 3 November 1900 vijftig.

 

Bijlage 9.
RAD. AHKR. Stukken betreffende restauratie 1951-1955.
Het rapport van Lambert Erné 30-3-1951(6 pag. ). , bevat A. Geschiedenis van het instrument, hierin opgenomen een gedeelte van het rapport van Mr. A. Bouman uit 1939. B. Huidige toestand van het orgel.
In 1950 werd de kast in zijn geheel naar Leeuwarden gebracht, terwijl de orgeldelen naar Groningen verplaats werden. De volgende gebreken werden geconstateerd:
Windladen. Deze hebben sterke door- en bijspraak. De gaten der weggenomen pijpen in stokken en rekken zijn nog aanwezig. In de cancelwanden zijn gaten geboord ter versdoezeling van de door- en bijspraak. Inderdaad een afkeurenswaardige methode.
Tractuur en Klaviatuur. De klaviatuur zowel van manuaal als pedaal is verre van rammelvrij. Er is te veel speling tussen de geleidestiften, terwijl enkele gaffels zijn afgesleten. Er is zeer veel speling in de mechaniek, terwijl de winklehaken geoxydeerd zijn. Op de klavieren zijn stukken ebbenhout op weinig fraaie wijze vervangen en/of opgeschroefd. Het beleeg van de klavierblokken van II c man. is weg, idem 2 sluitlatten. Het toetsbeleg(ivoor)is vergeeld, doch vrij gaaf. Het toetsbeleg van het pedaal is vernieuwd. Idem de registeropschriften.
Windvoorziening. De oude balgen zijn vervangen door één nieuwe met Meidinger windmachine. De windvoorziening is niet geheel bevredigend.
Pijpwerk. Gelijk reeds aan het einde der historische beschouwing werd vermeld, zijn enkele stemmen verwijderd en 1 vervangen. In dit register is zink verwerkt. Het overige pijpwerk is vrijwel gaaf bewaard gebleven wat de kenrs betreft. Enige kernsteken zijn aangebracht. Daarentegen zijn de bovenranden der pijpen geknepen of gescheurd door onoordeelkundig stemmen. De in het bestek gemelde "dubbele discantpijpen" van de Prestant 8 van het Hoofdwerk zijn wel aanwezig, doch een rij(front) is niet meer aangesloten. Vele pijpvoeten zijn versuikerd, terwijl het front enigermate door tinpest is aangetast. Alluminiumverf heeft deze pijpen een fabrieksmatig aanzien gegeven. Het stevelblok van de Dulciaan 8 is evenals de stevelhuizen van de Vox Humana 8 nog aanwezig. Van de Trompet 8, welke nog aanwezig is, zijn enkele bekers afgeknapt boven de kop en enkele stemkrukken zijn afgebroken. De toonhoogte is ruim ½ toon beneden 440 trillingen per seconde(a’). De tremulanten zijn niet meer aanwezig.
Orgelkas. Uit hetgeen met de orgelkas is geschied, blijkt overduidelijk, dat bij de jongste kerkrestauratie de orgelkas zeer slecht gereconstrueerd was. Vele stukken snijwerk lieten los. Deze werden ter plaatse bewaard. De kas was door houtworm aangetast en gelijk reeds hiervoren vermeld, gestut om instorten zoveel mogelijk te voorkomen. Wij stellen het ten zeerste op prijs, dat de Kerkvoogdij zich zo attent heeft getoond, dat instorten, hetgeen zeer zeker tengevolge zou hebben gehad, dat windladen en pijpwerk in verwrongen metaal en splinters hout zouden zijn herschapen, op deze wijze voorkomen werd.


 

Bijlage 10.
RAD. AHKR. Inv. no "Het Orgel tot Rhooden".
"Bij mij is ook in gevolge autorisatie bij testamente vervat de perzoon van Hendrick Stol op een Jaarlijks tractament en instructie als hyr volgt.
Ik ondergeschreeven Meester Conrad Wolter Ellents Raed, Secretaris en Medelid van den Loffelijkn Etstoel der Landschap Drente betuge encertificere mits dezen dat ik, als bij testamente van wilen Maria Catharina Hoppinck gemagtigt en geauthoriseert zijnden om uit het legaat door wilen gemelde Juffrouw gemaakt en den kerke te Roden een orgel te laten maken, en een organist ante stellen tot Organist aldaer heb verkozen en angesteld den perzoon van Hendrik Stol, ten einde het zelve Orgel onder den gewonen Godsdienst op Zondag Feest ende Bededagen, en verders wanneer het nodig en gerequireerd zal worden te bedienen, ook zorge te dragen, dat het zelve Orgel in goede ordre verblijve, het zelve zuivere en opschonen, ook zo veere in zijn vermogen is, van tijdekse defecten herstelle, de hand daaran houde, dat hetzelve onbeschadigt verblijven en toevoorzigt hebbe, dat er buten de perzonen tot den dienst des Orgels benodigt gene gewone zitplaatzen op de Solderinge des Orgels werden genomen, en om voorts alles te doen hetgeen een goed en trouw Organist behoord en verpligt is te doen, waar voor an dezelve word toegelegd uit de interesse der gelegateerde penningen een jaarlijxe Somme van vier en veertig gls in te gaan met den dag dat hij Hendrik Stolna verveerdigt werk in functie staat te treden, en voorts op het trectament, het geen de landschap an alle Organisten gewoon is te geven, war over dezelve sig an het Ed. Mog Collegie van d Heren Drost en Gedepde. Staten zal kunnen addresseren - des ter oirconde deze bij mij geteekent in Roden d. 31 Julij 1778.
[w. g. ] C. W. Ellents 1778".