- Frederiksoord/Wilhelminaoord, Rooms-Katholieke kerk


Links: foto van de oude kerk (na 1912) (08) Rechts ansichtkaart uit 1904


Ansichtkaart interiur 1916 en 1954

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 11 augustus 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Prestant 8', Octaaf 4', Octaaf 2'
 - Johann Christian Heinrich Rinck (1770-1846): Vorspiel in C
 - Théophile Stern (1803-1886): Adagio in C
 - J.E. Häuser: Andante Sostenuto

1875: Restant op een afbetaling voor de aanschaf van een nieuw orgel f 30,- (01)

1881: Restantbetaling op het orgel f 45,- (01)

1883?: Het eerste pijporgel dat in de parochiekerk werd geplaatst, was afkomstig uil het seminarie Rijsenburg bij Driebergen en kwam juist op tijd om aan de Kerstviering van 1883 bijzondere luister bij te zetten. Het orgel was niet afgestaan, maar te leen gegeven. Spoedig bleek dat het orgel versleten was en niet meer gerepareerd kon worden Het werd vernietigd en vervolgens in 1885 vervangen voor ƒ 700.- door een orgel van de gebr. Gradussen(Winssen). (08)
Hadden de betalingen hiervoor betrekking op een Seraphine-orgel? (GJP)

1884: Reparatie orgel f 12,90 (01)

1885: Aanschaf van een nieuw orgel.Dit orgel werd geleverd door Gebr. Gradussen voor f 700,-. Waarschijnlijk werd materiaal verwerkt uit een eerder orgel van misschien Graindorge. Dit orgel zou dan rond 1845 moeten zijn gebouwd. F 400,- werd betaald uit een fundatie van Lindeman en de resterende f 300,- werd betaald door 3 andere personen. Van de aanschaf van het orgel is nog een brief bewaard van pastoor W.G.B. Jansen van 27 april 1885 aan het aartsbisdom van Utrecht: "Verzoek tot besteding van f 400,-, vrijgekomen door beëindiging van de fundatie : (.....), omdat het orgel hetwelk bij ons geheel versleten is, zelfs met aanzienlijke kosten, niet in bruikbare staat te houden is. Een hem bevriende orgelmaker W. Gradussen heeft zich bereid verklaard voor den prijs van f 700,- een alleszins voldoend orgel (waarvan de schets is bijgevoegd) in zijne kerk te leveren". (02) Bovendien had een inmiddels overleden kanunnik, deken en pastoor te Arnhem na een bezoek aan de kerk spontaan f 300,- toegezegd. De machtiging wordt verleend op 30 april 1885.


Uit Het Nieuws van den Dag, 12 Mei 1885. 


Algemeen Handelsblad 24-04-1887

1917: Een inventaris geeft het volgende aan: Eén pijporgel van 7 registers en één oud seraphine orgeltje.

 -
Foto (05)

1965: De oude kerk wordt afgebroken en een nieuwe kerk wordt gebouwd.

frederiksoordrk3.jpg (19184 bytes) 
Foto Geert Jan Pottjewijd De nieuwe kerk uit 1965


Het orgel wordt door Jos. Vermeulen in de nieuwe kerk geplaatst naast het altaar achter een kolom. Het orgel is vanuit de kerk niet of nauwelijks zichtbaar.
De oude kas wordt voor een deel hergebruikt maar omtimmert in eigen beheer.
Conducten van de frontpijpen vervangen door Westaflex slangen
De windladen werd van telescoophulzen voorzien.


Foto Geert Jan Pottjewijd d.d. 11-08-201 (klik op de foto voor een vergroting)

1987: Rapportage door Victor Timmer en Hubert Scheurs d.d. 21-02-1987 (03)
Voor de vorige kerk werd de eerste steen gelegd op 5 augustus 1845. De "eerste steen" werd bewaard, ingemetseld in de muur (binnenzijde) van het huidige kerkgebouw, dat dateert uit 1965. Het eerste orgel in de parochiekerk werd geplaatst in 1880, maar was spoedig onbruikbaar en werd in 1885 door een orgel van de gebr. Gradussen (Winssen) . Dit instrument is nu nog (sterk gewijzigd) aanwezig. Van het huidige gebouw is het gedeelte, aansluitend aan de pastorie, vrij laag, maar naar het altaar toe loopt het plafond schuin omhoog. Het orgel staat rechts van het altaar, gedeeltelijk achter een stenen kolom, waarin de kerkverwarming is geplaatst.
Huidige toestand van het orgel: 
Het betreft een eenvoudig éénklaviers instrument met een aangehangen pedaal. Het was oorspronkelijk voorzien van een eenvoudige rechthoekige kast van naaldhout, beschilderd met een imitatiehoutsoort-verf beschilderd. Zijkanten en achterzijde zijn intact gelaten, al is over het bestaande hout een dunne gelaagde plaat nieuw hout gespijkerd. Dit is ook gedaan voor de onderkant van het front. In het front 9 sprekende (oude) pijpen. Links en rechts van het pijpfront weer nieuw latwerk. De luiken aan de achterzijde laten nog delen zien van de oorspronkelijke kleur.
Herkomst: 
Het instrument werd in 1885 voor f 700,- geleverd door de fa. Gradussen. Merkwaardigerwijs vermeldt het plaatje bij het klavier: "Gebouwd door A.J. Graindorge à Liège 1846". Het huidige instrument vertoont alle kenmerken van Gradussen. Mogelijk is bovenstaand opschrift op één van de pijpen van oudere datum aangetroffen. Het ligt voor de hand dat Gradussen ouder pijpwerk heeft gebruikt in dit orgel.
Onder bovengenoemd plaatje bevindt zich een ander plaatje met als opschrift: "Gerestaureerd en overgeplaatst naar de nieuwe kerk door J. Vermeulen Alkmaar 1965". De laatste jaren is het orgel niet mee onderhouden.
Inventarisatie van het inwendige: 
Onderin de kas ligt een magazijnbalg (in prima staat) met een uitslaande en een inliggende vouw en aan de lange zijde 2x2  ijzeren coulissen. Aan de onderzijde van de balg nog de oude schepbalgen. De windvoorziening vindt plaats door een Meidinger ventilator in een dempkist achter de orgel.
Boven de balg ligt het wellenraam met achtkantige grenen walsen met ijzeren armpjes.
Daarboven ligt de rechthoekige eiken windlade. Dit is typisch werk van Gradussen. Hij is gesponseld en aan de onderzijde beplakt met leer en papier. Aan de achterzijde twee opliggende voorslagen, elk vastgezet met 3 voorslagijzers. In de ventielkast vinden we geen pulpeten, de trektraden lopen door een koperen strip.
De ventielen zijn aan de achterzijde spits en vastgezet met leren staarten onder een lat. Ze zijn aan de voorzijde recht.
Door Vermeulen  zijn de dammen verhoogd en zijn op de slepen telescoophulzen aangebracht. Stokken en roosters zijn nog origineel.
Dispositie in ladevolgorde van achter naar voor:

Cornet III discant Samenstelling: 2 2/3', 2' - 1 3/5' Geplaatst op de lade op een stok die doorloopt tot C. Spitsboog gekrast bovenlabium en rond gekrast onderlabium. Inscriptie met Oost-Indische inkt op het bovenlabium en ook ingekrast op de voet. Rode soldeerverf gebruikt. Al dit pijpwerk is op lengte gemaakt (Graindorge?)
Octaaf 2' Pijpwerk met langwerpig puntig vlak gedrukt bovenlabium en vlak gedrukt onderlabium. (Gradussen?) Inscripties aan achterzijde pijp op ca. 20 cm. boven de kernsoldeernaad. Op C staat: "C 0 2". Geen soldeerverf aanwezig. Het hoogste octaaf is bijgezocht pijpwerk van een andere factuur
Fluit 4' C-B dezelfde factuur als Octaaf 2'. O C de inscriptie "C F 4".
c-e'' dezelfde actuur als de cornet. Pijpwerk tot f'' gedekt, rest open. Op bovenlabium pijp c: cornet (met inkt) f'' waarschijnlijk van Gradussen. Rest weer cornet-factuur.
Prestant 4' Gradussen-factuur. Inscriptie op D: "D P 4". Uitzondering is C, met lang spitsboog gekrast bovenlabium en dito onderlabium. Op zijkant rechts staat "3". All pijpen zijn voorzien van expressions.
Bourdon 8' C-B van naaldhout. Grijsgeverfd met eiken stoppen. Rechte achtkantige handvatten met afgeronde top. Rest metaalgedekt in Gradussen-factuur. Inscriptie op c: "c B 8"
Viola di Gamba 8' Gradussen factuur. Alle pijpen met expressions. c' t/m met breidels. De bas is een transmissie van de bourdon 8'.
Prestant  8' C-B metaal en gedekt. Is opgesteld achter de beide zijvelden en spreken naar binnen uit. Gradussen factuur met breidels. c-gis in het front met vergulde spitbooglabia. Vanaf a op de lade. Verbinding frontpijpen met lade dmv. westaflex slangen.

Ladeindeling:
Van opzij naar het midden aflopend. Cis-kant aan de klavierkant. De windtoevoer van de balg naar de lade is aan de linkerzijde met een plat schuin omhooglopend windkanaal.
Mechanieken:
Registermechaniek: Eenvoudig gedraaide ronde knoppen met op de kop porseleinen plaatjes met opschriften.
Van links naar rechts in schrijfletters:

gedicht gat
(van ventiel?)
Prestant
8 Vt
Viola
di Gamba
8 Vt
Bourdon
8 Vt
Prestant
4 Vt
Fluit
4 Vt
Octaaf
2 Vt
Cornet
Knoppen boven de lessenaar aan de rechterkant van het orgel. Ronde trekstokken met platte ijzeren balansen. Bij het draaipunt een taille.

Speelmechaniek:
Manuaalomvang: C-f'''. Toetsen aan de bovenkant voorzien van ivoor, vastgezet met koperen nagels. Frontons gezwart. Semitonen van ebbenhout. Rechthoekige eiken bakstukken en klavieromlijsting. Rechthoekig oud klavierdeksel, imitatie eiken geschilderd. Eenvoudige orgelbank van imitatie eiken en een nieuwe leren zitting. Klavieromvang van het aangehangen pedaal is C-c (13 toetsen). Onder de toetsen draadveer met één lus.

1998: Restauratie door Schreurs uit Rotterdam.

Dispositie:

Manuaal  
Prestant 8'
Viola da Gamba 8'
Bourdon 8'
Prestant 4'
Fluit 4'
Octaaf 2'
Cornet III disc.


Foto Geert Jan Pottjewijd d.d. 11-08-2021 (klik op de foto voor een vergroting)


2006: Er zijn plannen om de orgelkas te reconstrueren (04)
De Frontpijpen worden door Adema vervangen door pijpwerk met een beter mensuur.

2022: De kerk en de grond worden verkocht aan de zorginstelling Fidesta. Achter de kerk worden 15 appartementen gebouwd en de kerkzaal wordt een multifunctionele ruimte. ER kunnen nog wel kerkdiensten worden gehouden.

Dagblad van het Noorden 3 juni 2022 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

Bronvermelding:
  1. Parochiearchief R.K. kerk Wolvega, Oud memoriale in parochie Oldemarkt, (aanwezig in Frederiksoord?)
  2. Archief bisdom Groningen in het Rijksarchief te Groningen Dossier Frederiksoord.
  3. Gegevens van Victor Timmer
  4. E-Mail d.d. 23-01-2006 van Victor Timmer
  5. Boek: Het Nederlandse historische orgel 178-1886 blz. 346-347
  6. www: http://reliwiki.nl/index.php/Wilhelminaoord,_Koningin_Wilhelminalaan_48_-_Johannes_Evangelist
  7. www: http://reliwiki.nl/index.php/Wilhelminaoord,_Koningin_Wilhelminalaan_48_-_Johannes_Evangelist_(1845_-_1965) (Oude kerk)
  8. www: http://www.fledderkerspel.nl/