Gasselternijveen, Hervormde kerk

Informatie over de kerk

Opnamen d.d. 21 november 2019 door G.J. Pottjewijd

Jos A. Verheijen (1837-1924): In Honorem Sanctae Caeciliae (Deel01: volle werk, Deel02: B16, V16, P8, H8, VdG8, O4, O2 Deel03:H8, VdG8, deel04: Volle werk)
J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 P8, H8, O4, O2, Mixt
Janet Corell (1942-): Merifield Deel01: P8, H8, VdG8 Deel02: VdG8, Deel03 H8, VdG8'Melodie octaaf hoger

Foto's oude situtatie vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl

ca. 1900: Op zondag 15 juli 1900 wordt het "nieuwe" orgel in de Nederlands Hervormde kerk te Gasselternijveen door ds. G. Strating met een feestrede plechtig ingewijd.
President Kerkvoogdij: J.W. Salomons
Secretaris: J. Pott
Het instrument was afkomstig uit de Lutherse kerk te Groningen waar nieuw orgel was geplaatst door de gebr. van Oeckelen.
Herman Eberhard Freytag (1796-1869) en zijn zoon Willem Frederik (1825-1861) voegden in 1850-52 een nieuw rugpositief toe aan het Schnitger-orgel in de Lutherse kerk te Groningen. Dit rugpositief werd in 1900 geplaatst in Gasselternijveen.
Het van Oeckelen-orgel is nog steeds aanwezig in de Lutherse kerk te Groningen.
Voor meer informatie omtrent de geschiedenis van dit van Oeckelen-orgel en zijn voorgangers zie: http://www.svlk.nl

Wat ging er aan vooraf?
19 december 1899. Vergadering van de Kerkvoogdij Ned. Herv. Kerk, ten huize van W.H. Bakker.
“t’ Bekomen van een orgel” was het enige punt van de agenda.
“er wordt besloten om hiervoor een lijst te presenteren ten einde te zien over welke middelen te beschikken en tevens de algemene opinie in de gemeente te vernemen”.
Aldus de notulen van 19 december 1899.
12 februari 1900. Vergadering van de Kerkvoogden der Ned. Herv. Kerk ten huize van W. H. Bakker.
“Nog wordt besloten om aan de Kerkvoogden op te dragen, in de bladen ‘De Tijd’ en ‘Nieuws van Vandaag” eene vraag te doen plaatsen naar een gebruikt doch solied; een in goeden staat zijnd’ Kerkorgel” Aldus de notulen 12 februari 1900.
29 maart 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Herv. Kerk ‘s namiddags 6 uur ten huize van W.H. Bakker.
“Aanbiedingen betreffende een orgel.
Uit verschillende aanbiedingen, welke door den secretaris worden voorgelezen, wordt de aanbieding van den heer P. van Oeckelen en Zonen te Glimmen bij Haren als de meest geschikte gekozene en aan den secretaris opgedragen om hierover in correspondentie te treden”.
15 mei 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Hen’. Kerk ‘s nam. 6.30 uur ten huize van W.H. Bakker.
Mede aanwezig, notabel E. Rosing, Gasselternijveenschemond en ds. Strating, predikant en H. Smit als ouderling.
Aan de orde wordt gesteld de aankoop van een orgel.
Door de President J.W. Salomons wordt mededeling gedaan over den aankoop van een kerkorgel, mede op advies van de heeren ds. Strating en Smit als deskundigen, om van de twee aangeboden orgels, de gebruikte te nemen.
Met algemene stemmen gaat de vergadering accoord. Aan den secretaris wordt opgedragen aan de heeren van Oeckelen van dit besluit kennis te geven en tevens op spoed aan te dringen teneinde de inrichting van de kerk op te nemen.
Deze notulen worden naast J. W. Salomons als president en J. Pott als secretaris, mede ondertekend door de heren AT. Huges en E. Rosing.
10 juli 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Herv. Kerk ten huize van W.H. Bakker.
Organist en windmaker.
Door den president wordt medegedeeld, dat door omstandigheden geen bekwaam organist te verkrijgen is. Er wordt besloten om voorlopig van de welwillende aanbod van den heer Somer te Assen gebruik te maken tot tijd en wijle dat zich beter en geschikten gelegenheid voor doet om zelf eene organist te benoemen.
Tot windmaker wordt voorlopig benoemd den heer J.N. Reilingh tot nader te bepalen belooning.
Verfwerk en verkoop boomen.
De kerkvoogden stellen voor de ververs Wiegman en Ockels het te verven gedeelte te doen opnemen en dan te laten inschrijven.. De laagste inschrijver te laten uitvoeren.
Wat betreft de verkoop van boomen, wordt aan de Kerkvoogdij opgedragen om hierbij het college van Toezicht de noodige stappen te doen en hierbij de noodige vergunningen te bekomen.
Bij Resolutie krijgt de Kerkvoogdij van het College van Toezicht toestemming.
Deze Resolutie was gedateerd 1 november 1900.
7 november 1900 Vergadering van Kerkvoogden Ned. fiery. kerk ten huize van W.H. Bakker.
“Hierbij komt ter tafel het tekort ingevolge den aankoop, het opbouwen en verfwerk van het orgel.
Besloten wordt tot het aangaan van een leening van f 500,— om hierin te voorzien.
Tevens wordt den secretaris opgedragen om gelet op artikel 20 sub één van het Algemeen Reglement de goedkeuring van het Provinciaal College te vragen.
Na eenige bespreking over de benoeming van een organist, waarin geen bepaalde conclusies worden genomen”.
Door de Kerkvoogden wordt nogmaals te tafel gebracht om te voorzien in het tekort van f 500,— ten gevolge van aankoop, opbouwen en verfwerk enzovoort van een nieuw orgel in de Hervormde kerk te Gasselternijveen à f 1750,—. Tot welk bedrag door den gemeenteleden met vrijwillige bijdragen eene som à f 1250,— is opgebracht(!).
Wordt voorgesteld eene som van van f 500,— te negotieren en deze som te eene jaarlijkse rente van 4 % ten honderd op te nemen en hierop af te lossen op 1 december 1901 f 300,— en vervolgens telkenjare f 100,—. Dit gelet op artikel 20 sub één van het Algemeen Reglement op Beheer Kerkelijke goederen en fondsen der Ned. Herv. Kerk in Nederland.
Op deze vergadering komen aan de orde de opbrengst van verkoop boomen in de tuin van de pastorie,
- de kosten van aanleg en beplanting in de pastorietuin
- de vergoeding van den organist Somer op f 75,— per jaar
- de windmaker J.N. Reilingh ontvangt f 25,— per jaar.
De hoofdelijke omslag bedroeg in 1900 f692,80.
De vrijwillige bijdrage van f 1250,— voor de aanschaf van het orgel is buitengewoon goed, te meer daar het dagloon van een volwaardige werkman f 1,— per dag bedroeg. (01)


193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier


Klik op de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur

1953: Het orgel krijgt een electrische windvoorziening?? (Gegevens van van der Kleij)

Jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw: Onderhoud door amateur-organist. In die tijd werden vermoedelijk de loden conducten vervangen door westaflex-exemplaren.

Ca. 1980- heden: Onderhoud door Mense Ruiter Orgelmakers te Zuidwolde (Gr.).

Dispositie: (W.D. van der Kleij)

1999: De huidige stand van zaken is uitstekend af te leiden uit het restauratierapport van Stef Tuinstra uit 1999.
Het restauratierapport is via deze link in te zien.
Dit restauratierapport werd mij ter beschikking gesteld door dhr. J. Spoelstra uit Raalte.
In september maakt de orgelcommissie een excursie naar Reil in Heerde. Zie verslag blz 01, 02 en 03 en de bedankbrief. (07)
Beschrijving van het orgel door G. Bekkering (blz 01, 02, 03, 04) (07)

2002: Op 29 juni werden Reil en Mense Ruiter vrzocht een offerte voor de restauratie in te dienen. (07)

2008: In november 2008 is het orgel gedemonteerd door de orgelmakerij Mense Ruiter. Het wordt gerestaureerd naar de situatie van 1900. Dus weer met blad- en poedergoud op de toen palissanderkleurige kas. Stef Tuinstra is de orgeladviseur bij de restauratie.
Vermoedelijk oplevering van het instrument in augustus 2009.
Het schilderwerk is opgedragen aan de fa. Boer te Wildervank.
Van de Stichting tot Behoud van het Nederlands Orgel werd een subsidie verkregen van EUR 2.000,= (06)
Voor een fotoreportage van de demontage zie een fotoreportage aan de onderzijde van deze pagina. (02)

2009: Er is in mei 2009 gestart met de opbouw van het orgel in de kerk.
Zie een fotoreportage aan de onderzijde van deze pagina. (03)
Het orgel wordt midden december 2009 weer in gebruik genomen. Zie het krantenbericht van 28-11-2009 uit het Dagblad van het Noorden. (04)
Foto's eindsituatie door Jan Albert Mennen
Detailfoto's door Geert Jan Pottjewijd d.d.22-12-2009
PDF van de brochure die werd uitgegeven bij de ingebruikname van het orgel

Foto: Geert Jan Pottjewijd

2019: Geluidsopnamen gemaakt
Jan Albert Mennen heeft zeer getrouw (schaal 1:20) een mdel van het orgel gemaakt. Zie foto's hieronder.






Bronvermelding:

1. Gegevens zijn afkomstig uit het restauratierapport door Stef Tuinstra uit 1999 en afkomstig uit onderzoek door H. Hooiveld in de notulen van de Ned. Herv. Kerk te Gasselternijveen, die in bewaring zijn bij het Rijksarchief te Assen.
2. Foto en informatie afkomstig van Jan Albert Mennen via E-mail d.d. 2-3-2009
3. Foto's en informatie afkomstig van Jan Albert Mennen
4. Foto's en informatie afkomstig van Jan Albert Mennen 28-11-2009
5. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1850-1858 blz. 121-123
6. Mededelingen nr. 73 voorjaar 2008 Stichting tot Behoud van het Nederlands Orgel
7. Archief Reil

Artikel uit de Drentse Courant 2001:
"Het orgel is wit geverfd met vergulde accenten. Een inscriptie op de fundamenten balk in de ventielkast geeft aan dat orgel in 1850 door H.E. Freytag is gemaakt. In 1900 werd het orgel met enkele wijzigingen door de gebroeders C. en A. van Oeckelen in de Hervormde Kerk te Gasselternijveen geplaatst. In 1959 is het orgel tijdens de kerkrestauratie uit de kerk verwijderd en later weer teruggeplaatst door L Rinkema. Het front heeft drie torens. Op de zijtorens engelen die op de bazuin blazen,op de middelste toren koning David spelende op een harp. De smalle zijkanten bestaan uit open houtsnijwerk".

Informatie uit "Hervormde kerk te Gasselternijveen 1859-1959':
"In 1900 kreeg de kerk haar eerste orgel, nadat voordien de gemeentezang geleid was door de onderwijzer, die behalve als voorzanger tevens als koster optrad. Het fraaie muziekinstrument, dat nog altijd de kerkdiensten opluistert, werd voor Hfl. 1500,- gekocht van P. van Oeckelen en en Zonen te Glimmen".

Fotoreportage door Jan Albert Mennen van de demontage van het instrument in november 2008:

Fotoreportage door Jan Albert Mennen van de opbouw van het instrument vanaf mei 2009:

De orgelkas is bijna terug in de staat van 1900. De fa. Gebr. Boer uit Wildervank is druk doende met de restauratie van het schilderwerk. Vermoedelijk is het begin juni 2009 gereed.

Foto's door Jan Albert Mennen van de voortgang juli 2009:

Foto tussendoor om een indruk te verkrijgen van de huidige stand van zaken.
De orgelbouwers zijn al druk bezig met het herplaatsen.
De balgen, de windlade, het klavier en het pedaal zijn al weer op hun plek.
Deze week worden naar verwachting de frontpijpen geplaatst om de labia te vergulden.
Het is de kleur van 1852 van Freytag die weer is aangebracht.
Het is nu al een lust voor het oog. Waarschijnlijk zal het ongeveer tegen oktober helemaal gereed zijn.

Foto's door Jan Albert Mennen van de voortgang september 2009:

Men is druk bezig met de opbouw. het bovenste vergulde snijwerk is al weer terug en de frontpijpen zijn herplaatst.
Het overige snijwerk en de "wangen" worden ook binnenkort weer herplaatst, evenals de beelden op het orgel.

28-11-2009: het instrument is weer volledig opgebouwd in de kerk
Foto's door Jan Albert Mennen

Detailfoto's door Geert Jan Pottjewijd d.d. 22-12-2009