Gasselternijveen, Hervormde kerk
Informatie over de kerk
Opnamen d.d. 21 november 2019 door G.J. Pottjewijd
Jos A. Verheijen
(1837-1924): In Honorem Sanctae
Caeciliae (Deel01: volle werk, Deel02: B16, V16, P8, H8, VdG8, O4, O2
Deel03:H8, VdG8, deel04: Volle werk)
J.S. Bach (1685-1750):
Fuga in G BWV 576
P8, H8, O4, O2, Mixt
Janet Corell (1942-):
Merifield Deel01: P8,
H8, VdG8 Deel02: VdG8, Deel03 H8, VdG8'Melodie octaaf hoger
Foto's oude situtatie vanuit
http://www.kerkeninbeeld.nl
ca. 1900: Op zondag 15 juli 1900 wordt het "nieuwe" orgel in de Nederlands Hervormde kerk te Gasselternijveen door ds. G. Strating met een feestrede plechtig ingewijd.
President Kerkvoogdij: J.W. Salomons
Secretaris: J. Pott
Het instrument was afkomstig uit de Lutherse kerk te Groningen waar nieuw orgel
was geplaatst door de gebr. van Oeckelen.
Herman Eberhard Freytag
(1796-1869) en zijn zoon Willem Frederik (1825-1861) voegden in 1850-52 een
nieuw rugpositief toe aan het Schnitger-orgel in de Lutherse kerk te Groningen.
Dit rugpositief werd in 1900 geplaatst in Gasselternijveen.
Het van Oeckelen-orgel is nog steeds aanwezig in de Lutherse kerk te Groningen.
Voor meer informatie omtrent de geschiedenis van dit van Oeckelen-orgel en zijn voorgangers zie:
http://www.svlk.nl
Wat ging er aan vooraf?
19 december 1899. Vergadering van de Kerkvoogdij Ned. Herv. Kerk, ten huize van W.H. Bakker.
“t’ Bekomen van een orgel” was het enige punt van de agenda.
“er wordt besloten om hiervoor een lijst te presenteren ten einde te zien over
welke middelen te beschikken en tevens de algemene opinie in de gemeente te
vernemen”.
Aldus de notulen van 19 december 1899.
12 februari 1900. Vergadering van de Kerkvoogden der Ned. Herv. Kerk ten huize van W. H. Bakker.
“Nog wordt besloten om aan de Kerkvoogden op te dragen, in de bladen ‘De
Tijd’ en ‘Nieuws van Vandaag” eene vraag te doen plaatsen naar een gebruikt doch
solied; een in goeden staat zijnd’ Kerkorgel” Aldus de notulen 12 februari 1900.
29 maart 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Herv. Kerk ‘s namiddags 6 uur ten huize van W.H. Bakker.
“Aanbiedingen betreffende een orgel.
Uit verschillende aanbiedingen, welke door den secretaris worden voorgelezen,
wordt de aanbieding van den heer P. van Oeckelen en Zonen te Glimmen bij Haren
als de meest geschikte gekozene en aan den secretaris opgedragen om hierover in
correspondentie te treden”.
15 mei 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Hen’. Kerk ‘s nam. 6.30 uur ten huize van W.H. Bakker.
Mede aanwezig, notabel E. Rosing, Gasselternijveenschemond en ds. Strating,
predikant en H. Smit als ouderling.
Aan de orde wordt gesteld de aankoop van een orgel.
Door de President J.W. Salomons wordt mededeling gedaan over den aankoop van een
kerkorgel, mede op advies van de heeren ds. Strating en Smit als deskundigen, om
van de twee aangeboden orgels, de gebruikte te nemen.
Met algemene stemmen gaat de vergadering accoord. Aan den secretaris wordt
opgedragen aan de heeren van Oeckelen van dit besluit kennis te geven en tevens
op spoed aan te dringen teneinde de inrichting van de kerk op te nemen.
Deze notulen worden naast J. W. Salomons als president en J. Pott als
secretaris, mede ondertekend door de heren AT. Huges en E. Rosing.
10 juli 1900 Vergadering van de Kerkvoogdij der Ned. Herv. Kerk ten huize van W.H. Bakker.
Organist en windmaker.
Door den president wordt medegedeeld, dat door omstandigheden geen bekwaam
organist te verkrijgen is. Er wordt besloten om voorlopig van de welwillende
aanbod van den heer Somer te Assen gebruik te maken tot tijd en wijle dat zich
beter en geschikten gelegenheid voor doet om zelf eene organist te benoemen.
Tot windmaker wordt voorlopig benoemd den heer J.N. Reilingh tot nader te
bepalen belooning.
Verfwerk en verkoop boomen.
De kerkvoogden stellen voor de ververs Wiegman en Ockels het te verven gedeelte
te doen opnemen en dan te laten inschrijven.. De laagste inschrijver te laten
uitvoeren.
Wat betreft de verkoop van boomen, wordt aan de Kerkvoogdij opgedragen om
hierbij het college van Toezicht de noodige stappen te doen en hierbij de
noodige vergunningen te bekomen.
Bij Resolutie krijgt de Kerkvoogdij van het College van Toezicht toestemming.
Deze Resolutie was gedateerd 1 november 1900.
7 november 1900 Vergadering van Kerkvoogden Ned. fiery. kerk ten huize van W.H. Bakker.
“Hierbij komt ter tafel het tekort ingevolge den aankoop, het opbouwen en
verfwerk van het orgel.
Besloten wordt tot het aangaan van een leening van f 500,— om hierin te
voorzien.
Tevens wordt den secretaris opgedragen om gelet op artikel 20 sub één van het
Algemeen Reglement de goedkeuring van het Provinciaal College te vragen.
Na eenige bespreking over de benoeming van een organist, waarin geen bepaalde
conclusies worden genomen”.
Door de Kerkvoogden wordt nogmaals te tafel gebracht om te voorzien in het
tekort van f 500,— ten gevolge van aankoop, opbouwen en verfwerk enzovoort van
een nieuw orgel in de Hervormde kerk te Gasselternijveen à f 1750,—. Tot welk
bedrag door den gemeenteleden met vrijwillige bijdragen eene som à f 1250,— is
opgebracht(!).
Wordt voorgesteld eene som van van f 500,— te negotieren en deze som te eene
jaarlijkse rente van 4 % ten honderd op te nemen en hierop af te lossen op 1
december 1901 f 300,— en vervolgens telkenjare f 100,—. Dit gelet op artikel 20
sub één van het Algemeen Reglement op Beheer Kerkelijke goederen en fondsen der
Ned. Herv. Kerk in Nederland.
Op deze vergadering komen aan de orde de opbrengst van verkoop boomen in de tuin
van de pastorie,
- de kosten van aanleg en beplanting in de pastorietuin
- de vergoeding van den organist Somer op f 75,— per jaar
- de windmaker J.N. Reilingh ontvangt f 25,— per jaar.
De hoofdelijke omslag bedroeg in 1900 f692,80.
De vrijwillige bijdrage van f 1250,— voor de aanschaf van het orgel is
buitengewoon goed, te meer daar het dagloon van een volwaardige werkman f 1,—
per dag bedroeg. (01)
193x: Johan
van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier
Klik op
de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap
Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur
1953: Het orgel krijgt een electrische windvoorziening?? (Gegevens van van der Kleij)
1959: Orgel wordt verwijderd in het kader van een kerkrestauratie en nadien herplaatst. Deze werkzaamheden worden verricht door orgelmaker Lucas Rinkema te Aduard, een voormalige knecht van de fa. Van Oeckelen. Het lijkt waarschijnlijk dat hij degene is geweest die de huidige orgelmotor heeft geplaatst. Bij deze werkzaamheden zijn de orgelkas en het orgelbalkon wit geschilderd. Het verguldsel lijkt nog van oudere datum te zijn (hoogstwaarschijnlijk uit 1900). Gezien het feit dat Rinkema het orgel voordien reeds in onderhoud had, zal het reguliere stemwerk aan het orgel na de opheffing van het bedrijf van Van Oeckelen in 1918 tot midden jaren dertig waarschijnlijk door Hermannus Thijs zijn uitgevoerd. Thijs was meesterknecht bij Van Oeckelen. Hij was het die de meeste stemklanten heeft overgenomen. Na Thijs zal Rinkema het onderhoud hebben overgenomen. (01)Jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw: Onderhoud door amateur-organist.
In die tijd werden vermoedelijk de loden conducten vervangen door
westaflex-exemplaren.
Ca. 1980- heden: Onderhoud door Mense Ruiter Orgelmakers te Zuidwolde (Gr.).
Dispositie: (W.D. van der Kleij)
Manuaal | Pedaal | |
Bourdon | 16' | c-a |
Violon | 16' discant | |
Praestant | 8' | |
Holpijp | 8' | |
Viola di Gamba | 8' | |
Octaaf | 4' | |
Octaaf | 2' | |
Mixtuur | III-V b/d | |
Trompet | 8' |
1999: De huidige stand van zaken is uitstekend af te leiden uit het restauratierapport van Stef Tuinstra uit 1999.
Het restauratierapport is via deze link in te zien.
Dit restauratierapport werd mij ter beschikking gesteld door dhr. J. Spoelstra uit Raalte.
In september maakt de orgelcommissie een excursie naar Reil in Heerde. Zie
verslag blz 01,
02 en
03 en de
bedankbrief. (07)
Beschrijving van het orgel door G. Bekkering (blz
01, 02, 03, 04)
(07)
2002: Op
29 juni werden Reil en
Mense Ruiter vrzocht een offerte voor de restauratie in te dienen. (07)
2008: In november 2008 is het orgel gedemonteerd door de orgelmakerij
Mense Ruiter. Het wordt gerestaureerd naar de situatie van 1900. Dus weer met
blad- en poedergoud op de toen palissanderkleurige kas. Stef Tuinstra is de
orgeladviseur bij de restauratie.
Vermoedelijk oplevering van het instrument in augustus 2009.
Het schilderwerk is opgedragen aan de fa. Boer te Wildervank.
Van de
Stichting tot Behoud van het Nederlands Orgel werd een subsidie verkregen van
EUR 2.000,= (06)
Voor een fotoreportage van de demontage zie een fotoreportage aan de onderzijde
van deze pagina. (02)
2009: Er is in mei 2009 gestart met de opbouw van het orgel in de
kerk.
Zie een fotoreportage aan de onderzijde van deze pagina. (03)
Het orgel wordt midden december 2009 weer in gebruik genomen. Zie het krantenbericht van 28-11-2009
uit het Dagblad van het Noorden. (04)
Foto's eindsituatie door Jan Albert Mennen
Detailfoto's door Geert Jan Pottjewijd d.d.22-12-2009
PDF van de brochure die werd uitgegeven bij de ingebruikname van het orgel
Foto: Geert Jan Pottjewijd
2019: Geluidsopnamen gemaakt
Jan Albert Mennen heeft zeer getrouw (schaal
1:20) een mdel van het orgel gemaakt. Zie foto's hieronder.
Bronvermelding:
Artikel uit de Drentse Courant 2001:
"Het orgel is wit geverfd met vergulde accenten. Een inscriptie op de
fundamenten balk in de ventielkast geeft aan dat orgel in 1850 door H.E. Freytag is
gemaakt. In 1900 werd het orgel met enkele wijzigingen door de gebroeders C. en A. van
Oeckelen in de Hervormde Kerk te Gasselternijveen geplaatst. In 1959 is het orgel tijdens
de kerkrestauratie uit de kerk verwijderd en later weer teruggeplaatst door L Rinkema. Het
front heeft drie torens. Op de zijtorens engelen die op de bazuin blazen,op de middelste
toren koning David spelende op een harp. De smalle zijkanten bestaan uit open
houtsnijwerk".
Informatie uit "Hervormde kerk te Gasselternijveen 1859-1959':
"In 1900 kreeg de kerk haar eerste orgel, nadat voordien de gemeentezang geleid was door de onderwijzer, die behalve als voorzanger tevens als koster optrad. Het
fraaie muziekinstrument, dat nog altijd de kerkdiensten opluistert, werd voor Hfl. 1500,- gekocht van P. van Oeckelen en en Zonen te Glimmen".
Fotoreportage door Jan Albert Mennen van de demontage van het instrument in november 2008:
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
|
Fotoreportage door Jan Albert Mennen van de opbouw van het instrument vanaf mei 2009:
![]() De orgelkas is bijna terug in de staat van 1900. De fa. Gebr. Boer uit Wildervank is druk doende met de restauratie van het schilderwerk. Vermoedelijk is het begin juni 2009 gereed. |
|
Foto's door Jan Albert Mennen van de voortgang juli 2009:
Foto tussendoor om een indruk te verkrijgen van de huidige stand van zaken.
De orgelbouwers zijn al druk bezig met het herplaatsen.
De balgen, de windlade, het klavier en het pedaal zijn al weer op hun plek.
Deze week worden naar verwachting de frontpijpen geplaatst om de labia te
vergulden.
Het is de kleur van 1852 van Freytag die weer is aangebracht.
Het is nu al een lust voor het oog. Waarschijnlijk zal het ongeveer tegen
oktober helemaal gereed zijn.
Foto's door Jan Albert Mennen van de voortgang september 2009:
Men is druk bezig met de opbouw. het bovenste vergulde snijwerk is al weer terug en de frontpijpen zijn herplaatst.
Het overige snijwerk en de "wangen" worden ook binnenkort weer herplaatst, evenals de beelden op het orgel.
28-11-2009: het instrument is weer volledig opgebouwd in de kerk
Foto's door Jan Albert Mennen
Detailfoto's door Geert Jan Pottjewijd d.d. 22-12-2009