1819: Petrus van Oeckelen maakte een orgel voor de Hervormde kerk in Assen.

1844: Volgens van der Aa in het Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland was er in geen orgel in Havelte voorhanden.

1852: In de kerk wordt een gaanderij gebouwd. Het is niet bekend of daar toen een orgel werd geplaatst. (13)


Provinciale Drentsche en Asser courant 24-10-1894


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-06-1896, 04-06-1896, 19-06-1896

1897: Het orgel wordt  door van Dam geplaatst in de Nederlands Hervormde kerk te Havelte. Het is niet duidelijk, aan wie het orgel vanuit Assen is verkocht. Velen toonden belangstelling; er kwamen brieven binnen uit Helmond, Norg, Amsterdam (de orgelmaker G.F. Jurjaanz) en van H.W. Flentrop te Zaandam, die bijzonder veel interesse toonde. 
Van Dam had het orgel voor f 300,- aangekocht en plaatste ht voor f 1.000,- in Havelte.
Op het bovenwerk verdwenen de Holpijp 8' en de Flageolet 1'. De Nachthoorn 4' werd vervangen door een Quintadeen 8'??? (02)
18 april: Ingebruikname in een eredienst, die werd geleid door Dr. Offerhaus uit Assen. Het orgel werd bespeeld door orgelmaker Van Dam uit Leeuwraden, m.m.v. mevr. Offerhaus (sopraan) te Assen.(01)


Provinciale Drentsche en Asser courant 14-04-1897, 21-04-1897


Meppeler Courant 1897-04-17 en 1897-04-21


Provinciale Drentsche en Asser courant 08-05-1912

1920: Orgel gedemonteerd n.a.v. de kerkrestauratie.

1925: Orgel werd terug geplaatst onder toezicht van Monumentenzorg. De balgen verhuisden naar het kerkgewelf, vanwege de versmalling van de orgelgalerij. Onderhoud bij van der Molen uit Steenwijk.

1930: Verslag van een deel van excursie van de Drentse pre-historische vereniging. Men wist dat het orgel uit Assen kwam, maar niet wanneer het was gebouwd.


Provinciale Drentsche en Asser courant 15-09-1930

1931: Van augustus dateert een aanbevelingsbrief voor K.M. Luijten van het advieswerk wat hij deed in Vinkeveen. Blijkbaar poogde hij met deze brief betrokken te raken bij het orgel in Vledder. (09)

1932: Een inwoner van Ruinen schrijft op 21 december aan een bekende dat het orgel in Ruinen wordt onderhouden door Andreas Doornbos. Is een prima vakman. (09)

1933: Orgelmaker P. van Dam uit Leeuwarden doet op 2 januari verslag van het bezoek dat hij in Havelte heeft afgelegd. Een volledige revisie zou circa 1.000 gulden kosten. Aangezien er weinig geld beschikbaar is stelt hij voor om het in fases te doen. Het hoognodige eerst. Hij stelt voor de windvoorzienig als eerste aan te pakken. De kosten schat hij in op f 100,-.
Doornbos stuurt op 3 juli een briefkaart. Hij stemt al 30 jaar het door hem gemaakte orgel in Ruinen. Het stemmen kost f 3,- per register.
Op 20 juli dient Bernard Koch uit Apeldoorn een begroting in van f 685,- voor twee nieuwe magazijnbalgen op de orgelgalerij. Verder wordt het hele orgel nagezien, geïntoneerd en gestemd. De oude balgen zijn voor de orgelmaker. Een orgeltrapper dient beschikbaar te zijn.
Orgelmaker T. van der Molen uit Steenwijk stuurt op 22 juli een brief waarin hij schrijft dat hij samenwerkt met Koch uit Apeldoorn. Hij verwijst naar de prijsopgave door Koch. Een balg in het orgel kan niet omdat dan alles verbouwd moet worden. De nieuwe balg wordt door Koch gemaakt. De rest van het werk wordt samen uitgevoerd. na het verlenen van de opdracht kost het werk een doorlooptijd van 3-4 weken. Een onderhoudscontract kost f 20,- per jaar.
Op 8 augustus biedt van T. van der Molen nogmaals zijn diensten. Het maken van de balg wordt aan Kocht overgelaten vanwege de drukke werkzaamheden.
Op 1 september beantwoordt Van der Molen een brief uit Havelte. Hij wil deze brief persoonlijk bespreken in Havelte.
Op 4 november schrijft orgeladviseur Luijten aan de kerkvoogdij naar aanleiding van een gesprek in Havelte. Een magazijnbalg is voor de orgeltrapper makkelijker te bedienen en veel geruisloser. Verder groot onderhoud aan de windladen en mechaniek. Hij schat de kosten in op circa f 1.200,-, misschien ook lager. De orgelmaker kan proberen de twee tongwerken weer tot klinken te brengen. Mochten dit niet lukken dan kosten twee nieuwe tongwerken ongeveer f 350,- Het pedaal kan zo blijven. De organist gebruikt het waarschijnlijk toch niet. Hij vraagt of de toren van de kerk is of van de kerk. Ook wil hij graag weten of de vloer van de toren van hout of steen is. (08) (09)

1934: Blijkbaar heeft de kerkvoogdij van Havelte inlichtingen ingewonnen over dhr. Luijten. In een brief van feburari 1934 vanuit Hoogezand wordt gesteld men zei dat Luijten bij een opdracht in Vreewijk geen goed werk zou hebben geleverd. Men betwijfelt dit echter.
Luijten levert een brief van mei 1934 vanuit Varsseveld, waarin men hem dankt voor zijn advieswerk.
Op 21 november schrijft orgelmaker Van der Molen dat hij binnenkort weer langs komt om het bovenklavier verder na te kijken. Bij de vorige keer heeft hij er niet meer tijd in gestopt om de kerk niet op kosten te jagen.(08) (09)

1935: Nog een brief uit Hoogezand d.d. 31 oktober van ds. Oldeman dat Luijten deskundig is.(08) (09)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-03-1935

1936: Op 26 maart schrijft orgelmaker T. van der Molen uit Steenwijk dat hij de balgen op het gewelf heeft nagekeken en provisorisch heeft gerepareerd. Eigenlijk zouden ze vervangen moeten worden. Een tweede orgeltrapper zou enigszins helpen. Ook kan er dan een windmotor worden geïnstalleerd. Hij schat de kosten op nog geen f 500,- Binnekort zou de 'lichtleiding' in de buurt van de kerk moeten komen.
Weer een aanbevelingsbrief voor Luijten. Nu van Valkenswaard. Idem uit Loenen a/d Vecht. Idem uit Sappemeer. (08) (09)

1937: Orgelmaker Andreas Doornbos verhaalt in een brief van 3 juli over zijn bezoek aan Havelte. De balgen op het gewelf zijn in zeer slechte staat. De windladen hebben doorspraak. Veel pijpen spreken niet. Het beeldhouwerk is in slechte staat.
Doornbos geeft in een vervolgbrief van 5 juli weer aan dat de blaasbalgen slecht zijn. De ijzeren abstracten moeten worden vervangen door bronsdraad, verlijmen houten pijpen, lekke windlade, vernieuwen snijwerken. Kosten ca. f 250,-
Op 27 juli beantwoordt Doornbos een vraag van de kerkvoogdij omtrent het leveren van een nieuwe blaasbalg. Als dit doorgaat dan graag snel een beslissing, omdat er in deze tijd het licht bij het orgel nog goed genoeg is om werkzaamheden uit te voeren. Toegevoegd een tekening van het orgel met de plek van de blaasbalg.
Hij specificeert de volgende werkzaamheden:
 - Nieuwe blaasbalg f 400,-
 - Windladen nazien f 200,-
 - Pijpwerk nazien f 150,-
 - Schoonmaken, intoneren en stemmen f 200,-

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Op 24 september vraagt de kerkvoogdij aan de hervormde synode een subsidie van f 2.000 om de afgekeurde kerkverwarming te vervangen. Deze werd aangebracht bij de kerkrestauratie van de jaren '20. Ook wordt genoemd dat het orgel na de kerkrestauratie niet voldoende is hersteld.
Op 15 november vraagt Doornbos aan de kerkvoogdij om het contract van Augustinusga (als voorbeeld afgegeven?) weer terug te sturen. Deze blijkt echter niet te zijn bewaard.
Op 25 november informeert Doornbos naar de stand van zaken rond zijn voorstel en nogmaals naar het contract van Augustinusga. (08) (09)

1938:
De Vereniging van Kerkvoogdijen (VvK) geeft op 4 oktober de naam van Van Maanen uit Sneek door als orgeldeskundige.
Op 13 oktober vraag Havelte aan de VvK wie de orgeldeskundigen zijn van de VvK. Volgens Luijten zouden er geen orgeldeskundigen zijn gekoppeld aan de VvK.
Op 14 oktober noemt de VvK de namen weer van Van Manen, Zorgman uit Velp en Van Herwaarden uit Rotterdam. Met Luijten heeft de VvK geen verbinding.
Op 16 oktober schrijft de Vvk afdeling Drenthe vanuit Nijeveen. Men is niet enthousiast over Luijten, maar blijkbaar is er nog een soort contractuele overeenkomst met hem.
Op 29 oktober schrijft de VvK afdeling Drenthe vanuit Assen. Dat dhr. Luijten kortgeleden in Assen was. Men vroeg hem naar Van Manen. Dit bleek een onderwijzer in Sneek te zijn. Van een koppeling van Van Manen met de VVK was hem niets bekend. Vanuit Assen zijn geen slechte berichten over Luijten bekend.
Op 5 november een brief van de landelijke VvK. Ze vragen zich af waarom de afdeling Drenthe nog steeds vasthoudt aan Luijten als orgeladviseur. Hij is wel deskundig, maar zeer lastig in de omgang.
Op 8 november schrijft Luijten dat Van Manen hoogstend adviseur is voor de afdeling Friesland van de VvK en dat hij ui eigen ervaring weet dat hij weinig deskundig is.
De VvK afdeling Drenthe meldt in november dat Luijten op 29 november het orgel komt inventariseren.
Ingevuld formulier over de toestand van het orgel. Opname toestand is zeer waarschijnlijk door Luiten opgesteld: uitgesleten mechaniek, slechte pedaalklaviatuur met te kleine omvang, draadwerk in slechte toestand, lekke windladen, Trompet en Dulciaan onbruikbaar en niet te repareren. Bij de kerkrestauratie van 1925 zijn de vier schepbalgen van het orgel op het gewelf geplaatst. Bediening hierdoor zeer slecht. Orgel verdient een goede restauratie. (08) (09)
De genoteerde dispositie:

Hoofdmanuaal:		Bovenmanuaal:
Prestant	16’ disc.	Holfluit	8’
Prestant	8’	Viola di Gamba	8’
Bourdon	16’	Nachthoorn	4’
Holpijp	8’	Fluit	4’
Salicionaal	8'	Fluit	2’
Octaaf	4’	Dulciaan	8’
Fluit	4'
Quint	3’
Mixtuur	3-4 sterk
Trompet	8’

193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier (10)

Klik op de afbeelding voor een vergroting

1939: Op 22 april prijst Luijten zich aan bij de kerkvoogdij. Hij refereert naar de zijns inziens bezwaren die de landelijke VvK tegen hem heeft. Een goed adviseur is van groot belng. Zie de 'mislukking' onlangs in de hervormde kerk van Zuidlaren.
In een brief van 6 mei aan de Raad voor het predikantstraktement komt toevallig ook het orgel ter sprake. Het is onbespeelbaar en de kerkvoogdij moet f 2.000,- lenen om het te kunnen laten herstellen.
Op 10 juli vraagt de kerkvoogdij aan Van Manen om een bestek te maken voor de restuaratie van het orgel.
Op 12 juli schrijft van Van Manen dat hij geen tijd heeft en dat het te ver af is. Hij verwijst door naar Zorgman uit Velp.
Op 11 september schrijft de kerkvoogdij naar de VvK over de reactie van Van Manen. Men denkt het lidmaatschap van de VvK maar op te zeggen als er geen deskundigehid te verkrijgen is.
Op 19 september beantwoordt de Nederlandsche Klokken- en Orgelraad (NKO) de vraag om bijstand vanuit Havelte. De NKO is graag bereid te adviseren. Een advies kost f 25,- plus de reis- en verblijfkosten. Op 10 oktober zouden twee leden van de NKO langs kunnen komen, omdat ze dan onderweg zijn naar Groningen. Op 4 oktober schrijft de NKO dat 12 oktober beter uitkomt.
De NKO brengt op 18 oktober een rapport uit op basis van een bezoek van de orgeldeskundig P. Kluyver. In de historie enkele missers. Het is niet C. van Oeckelen, maar P. van Oeckelen. De vergroting was niet in 1840, maar in 1855. Ook werd het orgel niet uitgebreid met 3 stemmen, maar met 8 stemmen.
De toestand van het orgel wordt als volgt omschreven:
 - Pijpwerk is in goede staat, behalve de Trompet en de Dulciaan. Nachthoorn 4' is dubbel. Wijzigen naar Quintadeen 8'.  Samenstelling Mixtuur wijzigen, met een 1 3/5'. Dispositie verder gelijk laten.
 - Windladen degelijk, maar zijn verwaarloosd.
 - Mechaniek is uitgesleten en pulpeten verteerd.
 - De windvoorziening is zeer onvoldoende. Er zijn vier spaanbalgen op de zolder die met 4 treden worden bediend. Een regulateur bij de windladen ontbreekt. Nieuw magazijnbalg naast het orgel en regulateurbalgen in het orgel. De oude spaanbalgen kunnen als curositeit bewaard blijven op de gewelven.
 - De orgelkas is in een bevredigende toestand.
Een restauratie wordt ingeschat op f 1.000,- - f 1.200,-
Aangeraden orgelmakers: Bakker & Timmenga, Mense Ruiter en Steimann-Vierdag.
Op 31 oktober machtigt de kerkvoogdij de NOK om prijsopgaves aan te vragen. Men gaat subsidie aanvragen bij de synode en stelt een orgelfonds in. Om de financiën te verbeteren zullen wanbetalers worden aangepakt.
Op 3 november schrijft Mr. Arie Bouman namens de Nederlandsche Klokken- en Orgelraad dat het orgel in Havelte dringend gerestaureerd moet worden. Het is de eersteling uit 1819 door Petrus van oeckelen.
Mense Ruiter wordt samen met twee andere orgelmakers uitgenodigd een offerte te doen voor:
- Resturatie windladen
- Restauratie mechaniek
- Nieuwe magazijnbalgmet twee schepbalgen en twee regulateurs naast het orgel. Nieuwe windkanalen. Oude schepbalgen buiten gebruik stellen
- Restauratie pijpwerk met de volgende wijzigingen: Nachthoorn 4' omwerken tot Quintadeen 8', 2 voet in de Mixtuur discant opschuiven tot 1 3/5
- Installeren van een windmotor, waarbij de magazijnbalg kan vervallen
Aantekeningen en schetsjes door Mense Ruiter.
Op 10 november stuurt Mense Ruiter een prijsopgave naar Mr. Arie Bouman van de Nederlandsche Klokken- en Orgelraad.
- Punten A en B: restauratie windladen en mechaniek f 525,-
- Punt C: Nieuw magazijnbalg van 180x165 cm f 310,- Twee kanalen naar de hoofdladen en bovenlade met twee regulateurs f 150,-
- Punt D: Restauratie pijpwerk inclusief het wijzigen van de Nachthoorn 4' in een Quintadeen 8' en het wijzigen van de Mixtuur conform uw specificatie f 225,- Ruiter betwijfelt of er van de tongwerken nog wat van te maken was.
 -Punt E: Installatie van een Meidinger windmachine f 210,- In plaats van de grote magazijnbalg installatie van een regulateur met bak van 20cm en inspringende vouwen van 1008130 cm geïnstalleerd f 120,-
- Punt F: Uitvoering van de punten A t/m D is f 1.220,- Bij plaatsen van de windmachine zijn de kosten f 20,- hoger Desgewenst kan ook nog een schepbalg worden geplaatst, zodat orgelpompen mogelijk blijft. Tijdsplanning: acht weken
- Punt G: Werkzaamheden zoveel mogelijk in de werkplaats. Alleen voor demontage en opbouwen met twee man in Havelte. Gratis logies geeft een besparing van f 40,-
- Punt H: Hergebruik van de twee spaanbalgen geeft weinig voordeel. Desgewenst kunnen ze tegen kostprijs worden verwijderd.
Op het derde blad een uitleg over de samenstelling van de mixtuur.
Op het vierde blad een aantal opmerkingen van Ruiter
- De zithouding aan de speeltafel is zeer ongemakkelijk. Verbetering is mogelijk door het pedaal en bank met 10 cm te verlagen
- Vervanging tongwerken voor f 250,- en f 235,-
- Polijst frontpijpen in plaats van de aluminiumverf
- Verbetering orgelkas en aanbrengen loopplank voor bovenwerk
- Weer aanbrengen van het lofwerk dat nu in de orgelkas ligt.
Op 17 november beschrijft de NKO de binnengekomen offertes:
 - Bakker & Timmenga ziet er vanaf
 - Mense Ruiter offreert f 1.250,- en met windmotor f 1.250,-
 - Steinmann-Vierdag rekent f 1.990,- en met windmotor f 2.290,-
Geadviseerd wordt met Mense Ruiter in zee te gaan vanwege de prijs en zijn goede reputatie.
Op 1 december bericht Ruiter dat de windmotor duurder uitvalt dan gedacht. Deze komt nu op f 217,-
Op 2 december schrijft de kerkvoogdij aan de NKO dat de restauratie is gegund aan Mense Ruiter. Graag wil men tijdens de restauratie een interim-orgel.
Op 4 december 1939 schrijft de NKO aan Mense Ruiter dat de kerkvoogdij van havelte heeft besloten de restauratie aan Mense Ruiter te gunnen voor een bedrag van f 1230,-
Dit is de eerste keer dat de NKO en Mensen Ruiter samenwerken. is het mogelijk dat Ruiter binnekort op het kantoor komt om gezamenlijk het bestek vast te stellen?
Op 14 december schrijft de NKO naar Mense Ruiter dat de kerkvoogdij verwacht dat Ruiter een hulporgel plaatst tijdens de restauratie gedurende de maanden februari en maart van 1940.
Op 15 december stuurt de NKO het contract  en het bestek van Mense Ruiter naar Havelte. De demontage kan pas eind januari 1940 beginnen vanwege leveringsproblemen van orgelonderdelen vanuit Duitsland. Kan de kerkvoogdij het contract ondertekenen?
 - De windladen worden uit elkaar genomen en gereviseerd. De sponsellatten worden vervangen door nieuwe van oud hout. Lade opnieuw verlijmd.
 - Mechaniek wordt gereviseerd en de winkelhaken en welarmen worden vernieuwd in messing.
 - Nieuwe magazijnbalg van 180x165 en 2 nieuwe regulateurs. Vervangen van de windkanalen.
 - Herstel pijpwerk. De Nachthoorn 4' van Manuaal II wordt omgewerkt tot een Quintadeen 8'. De samenstelling van de Mixtuur wordt gewijzigd met daarin een 1 3/5'. De intonatie wordt bijgewerkt in het bestaande oude toonkarakter.
 - De orgelkas valt buiten de restauratie. (08) (09)
Op 30 december stuurt de kerkvoogdij op verzoek van de NKO drie bestekken naar Mense Ruiter. De stukken tekenen en weer terugsturen. (12)

1940: Ongedateerde aantekeningen en schetsjes door Mense Ruiter.
Op 2 januari schrijft mense Ruiter aan Mr. Arie Bouman. Hij stuurt een bestek, die hij van kerkvoogd Waterbolk ontving, door aan Bouman. Het is goed mogelijk tijdelijk een harmonium in de kerk te plaatsen.
Op 3 januari stuurt Mense Ruiter een contract getekend terug. Het andere examplaar is naar de NKO gestuurd. Werkzaamheden starten binnekort. Kan de kerk tijdens de werkzaamheden worden verwarmd?
Op 31 januari vraagt de kerkvoogdij subsidie aan bij de synode
Op 23 april schrijft Mense Ruiter een herstelplan. De orgelkas is in zeer slechte staat. Er zou voor f 360,- een nieuwe onderkast van vurenhout gemaakt kunnen worden. Beter is het ook de stijlen van de zijwanden naar boven te vervangen. Dit kost 45,- extra. Inbegrepen is ook de vernieuwing van de lagers voor de windlade van Manuaal II. De consoles van de fronttorens worden door middel van trekstangen weer horizontaal getrokken. Alleen het oude front blijft gehandhaafd. Het pedaal zou iets moeten zakken, waardoor de organist een betere houding krijgt. Kosten ca. f 40,-
Uit de brief van 4 mei  door Mr. Arie Bouwman van de Nederlandsche Klokken- en Orgelraad blijkt dat het binnenwerk van het orgel al is gedemonteerd. Bouwman vindt het voorstel van Ruiter te ver gaan. Ook is vergeten de post van het schilderwerk te nomen. Bouwman stelt om de stijlen aan de achterzijde te versterken. Het lager leggen van het pedaal verdient aanbeveling.
Op 20 juni schrijft Mense Ruiter dat de oplossing van Bouman in aangepaste vorm zou kunnen werken. Hij schat dan de kosten in op crca f 200,- Het vernieuwen van de gehele orgelkas achter het front blijft hij een betere optie vinden. Hij wil ook als de orgelkas vern ieuwd wordt volgens zijn voorstel de orgelkas in de grondverf zetten. In en PS schrijft hij dat het archief van mr. Arie Bouman bij het bombardement van Rotterdam verloren is gegaan en er misschien moeilijk met hem cocntact kan worden opgenomen. Het zou de snelheid van de werkzaamheid verhogen om rechtstreeks met hem samen te werken.
Op 2 juli schrijft Bouman uit Amsterdam dat de werkzaamheden, die Ruiter beschrijft voor de restauratie van de oude orgelkas, zijn goedkeuring hebben. Hij wijst ook op zijn nieuwe adres.
Op 8 juli schrijft Bouman aan de kerkvoogdij. Hij dankt voor het medeleven bij het verloren gaan van zijn inboedel. De gegevens van de lpoende en afgedane zaken van NKO zijn gelukkig bewaard gebleven.
Op 19 juli meldt Ruidter dat hij met de orgelkas is begonnen.
Op 22 augustus meldt Havelte aan Monumentenzorg dat het orgel wordt gerestaueerd onder advies van de NKO. Het bestek wordt meegestuurd.
Op 28 augustus meldt Monumentenzorg dat ze geen bezwaren hebben.
Op 13 november schrijft A.P. Ooosterhof uit Leeuwarden aan kerkvoogd Waterbolk dat hij op vrijdag 15 november naar Havelte komt om het orgel namens de Nederlansche Klokken- en Orgelraad te keuren. Hij komt met de trein naar Meppel. Kan iemand hem daar afhalen omdat de busverbinding met Havelte nogal slecht is.
Op 25 november schrijft de NKO dat op 20 november  A.P. Oosterhof uit Leeuwarden de eindkeuring op basis van het NKO-bestek van december 1939 heeft uitgevoerd. Het werk is uitstekend uitgevoerd. Veel pijpwerk is opgeschoven, omdat het te kort was. Er zijn nieuwe pijpen bijgemaakt. Ook het herstel van de orgelkas en het intonatiewerk is uitstekend. Aangeraden wordt de facturen te betalen en af te zien van de boeteclausele vanwege de tijdsomstandigheden en het uitstekende werk.
Op 20 november schrijft Mense Ruiter aan Oosterhoff in Leeuwarden dat hij bezig is geweest met de opmerkingen uit het keuringsrapport. Er is veel tijd besteed aan de tongwerken. Vooral de Dulciaan is veel beter geworden. De genoteerde intonatieafwijkingen zijn ook verholpen.
Op 1 december overhandigde Ruiter een rekening van f 405 aan kerkvoogd Waterbolk. Waterbolk was daar verbaasd over. Her herstel van de kas zou niet tot de opdracht behoren.
Op 27 december stuurt Mense Ruiter een brief voor het ondertekenen van het garantiebewijs. Ook ontvangt hij graag nog f 600,- omdat hij er vanuit gaat dat het orgel nu is goed gekeurd.(08) (09)
Op 27 december schijft Mense Ruiter aan aanemer Nimberg uit Havelte over een ontvangen rekening voor steigerplanken die hij niet helemaal begrijpt. Ruiter veronderstelt dat de geleende planken weer zijn terug gebracht. (12)

1941: Op 15 januari vraagt de VvK of Havelte tevreden is over het advieswerk van de NKO.
Op 23 januari meldt Havelte aan de VvK dat men tevreden is.
Uit april dateert een intern overzicht van de gebeurtenissen in '40 en '41 rond het orgel.
In een brief van 30 april wijst Monumentenzorg op de gaten in het dak en vraagt of er nog subsidie nodig is voor het vervangen van de kerkverwarming. Ook willen ze graag weten wanneer het orgel wordt gerestaureerd.
Op 5 mei antwoordt de kerkvoogdij dat het pannenprobleem zich vaker voordoet en dat dit de komende week wordt hersteld. De verwarmingsinstallatie is vervangen. Er is nooit antwoord gekomen op de subsidievraag. Het orgel is gerestaureerd onder advies van de NKO. Hiervoor is geen subsidie aangevraagd, omdat de kerk geen antwoord kreeg op een eerdere aanvraag.(08)

1942: Op 11 april stuurt Mense Ruiter een brief met als bijlage een (missende rekening) voor het onderhoud van de orgels in Havelte en Uffelte. Hij stelt om de harmoniums in Uffelte en het  De Weeme ook onder dit contract te laten vervallen.(08)


Provinciale Drentsche en Asser courant 31-03-1943


Provinciale Drentsche en Asser courant 16-04-1949

1950: Op 1 maart vraagt de kerkvoogdij aan Ruiter het orgel te stemmen, indien mogelijk voor Pasen.
Op 3 april stuurt de kerkvoogdij per briefkaart een herinnering, omdat ze van Ruiter geen antwoord hebben gekregen. Blijkbaar komt een adressering 'Den Heer Mense Ruiter, Orgelbouwer, Groningen´ goed aan op de plaats van bestemming. (14)

1952: Op 19 augustus schrijft organist S. de Boer uit Meppel dat de C groot van het hoofdmanuaal bleef doorspreken. Ook op het bovenmanuaal zijn er wat hangers.
kan het probleem deze week worden verholpen. Het orgel is nu onbruikbaar. (14)

1958: Op 11 februari beschrijft Mense Ruiter de huidige staat van het orgel en de retauratie in 1940. De Prestant 16' discant is waarschijnlijk niet origineel. Volgens Ruiter is de kas achter het front toch geheel vernieuwd. Van het lofwerk aan de pijpvoeten is veel verdwenen. Destijds was er geen geld om dit te completeren. De grootste loden frontpijpen zijn opgehangen om doorzakken te voorkomen. Er is in 1940 een nieuwe magazijnbalg geplaatst. Helaas is er nog steeds geen windmotor. De oude spaanbalgen hebben vroeger vermoedelijk achter het orgel staan en zijn naar het gewelf verhuisd toen het orgelbalkon in de jaren '20 werd verkleind. (09)

1959: Plaatsing van een windmachine volgens een brief van Mense Ruiter van 14 juni 1984. (09)

1960: Rekening van Ruiter van f 151,25 voor stemmen, reparatie van Bourdonpijpen en de manuaalkoppel. (09)

1962, 1963 en 1966: Briefkaarten voor stembeurten. (09)

1966: De stemmer van Ruiter constateerde in augustus dat het orgel erg vuil was en dat de sleep van de Quintadeen niet geoed functioneerde. Ruiter komt vanuit Meppel, waar hij werkt aan het orgel van de Grote Kerk, even kijken wat er moet gebeuren.
Op 13 augustus meldt Havelte dat Ruiter welkom is. Een rekening van f 226,85 wordt nog niet betaald omdat er geen specificatie is. (09)
Op 16 augustus stuurt Ruiter een specificatie van een rekening. De kosten voor een stemming zijn f 12,50 per stem. Voor de tweede dag is maar de helft van de reiskosten berekend, omdat 's middags Nijeveen werd bezocht. (12)

1968: Op 3 juni komt er een brief van A.J. van der Wedden uit Meppel naar aanleiding van een ontmoeting. Hij vertegenwoordigt Walcker in Nederland. Walcker heeft twee orgels in Meppel in onderhoud. Hij stuurt wat informatie over Walcker mee. (09)

1970: Op 2 maart schrijft de vertegenwoordiger van Walcker dat deze orgelmaker een prijsopgave wil doen voor een restauratie. Op 2 april schrijft Havelte dat een prijsopgave willen. Op 25 juni schrijft Van der Wedden dat hij op 9 juni met een medewerker van walcker het orgel heeft bezocht. Voorgesteld wordt het volgende:
 - Nieuwe pedaalklaviatuur met nieuw wellenbord voor DM 1.500,-
 - Schoonmaak en intonatie voor DM 3.800,-
Van der Wedden blijkt ook af en toe te spelen in Havelte gezien zijn opgave van 25 juni.
Op 10 juli stuurt Walcker een bestek voor bovenstaande werkzaamheden.
Op 11 augustus stuurt Havelte bericht naar de Hervormde Orgelcommissie (HOK) omtrent de offerte van Walcker en vraagt advies.
Op 20 augustus antwoordt de HOK dat ze alleen een advies kunnen geven als ze de situatie ter plekke hebben bekeken.
Op 26 augustus schrijft Havelte naar Van der Wedden dat ze advies hebben ingewonnen bij de HOK en heerst het resultaat afwachten voordat ze in zee gaan met Walcker. Op dezelfde datum geeft Havelte aan de HOK een opdracht tot het uitbrengen van een advies.
Op 24 september bericht de HOK dat adviser Willem Hülsmann op 28 september langs komt.
Het rapport van de HOK dateert van 6 november. Er is geen historische onderzoek gedaan, gezien de opmerking dat het orgel zou stammen uit een afgebroken kerk in Assen. Het jaartal 1819 is wel correct. De restauratie van Ruiter wordt beschreven zonder dat men daar een tijd en orgelmaker aan koppelt. De klank van het orgel is 'niet onaantrekkelijk'. Winlade is in slechte staat. De windmotor maakt bij het opstarten veel lawaai. Het orgel is een restauratie ten volle waard. Veel schade is ontstaan door het gebruik van de kerkverwarming. De verzekerde waarde wordt ingeschat op f 125.000,- De volgende werkzaamheden worden voorgesteld:
 - Restauratie windladen. Aanbrengen van een verende sleepconstructie.
 - Betere omkisting van de windmachine
 - Houten pijpwerk controleren op scheuren. metalen pijpwerk laten zoals het is.
Het orgel staat op de monumentenlijst en komt voor subsidie in aanmerking. De werkbeschrijving door Walcker is onvoldoende en bevat voornamelijk uiterlijkheden. Vervanging van het pedaal en het wellenbord is uit den boze. Ook het 'gründlich nachintonieren' is sterk af te raden. De kans op subsidie is zeer klein als Walcker de werkzaamheden uitvoert. Een orgeladviseur zal een gedegen restauratierapport moeten opstellen.
Op 12 november schrijft de kerkvoogdij aan Van der Wedden dat het rapport van de HOK binnen is en dat niet ingegaan wordt op de offerte van Walcker.
Op 15 november reageert Van der Wedden op het niet doorgaan van de offerte van Walcker. Toen de HOK werd ingeschakeld verwachtte hij al dat de offerte van Walcker niet zou worden geaccepteerd. Hij verwacht dat men over 15 jaar weer terug komt bij Walcker.
Op 26 november schrijft de HOC dat de rijksadviseur in principe heeft toegezegd dat een restauratie kan worden gesubsidieerd. Voor die tijd dient er echter wel een restauratierapport te liggen. De kosten van een orgeladviseur zijn ook subsidiabel. (09)

1971: Op 25 januari verzoekt Havelte de HOK om een orgeladviseur aan te stellen. Men spreekt de voorkeur uit voor Lambert Erné.
Op 9 maart bericht de HOK dat er een toezegging van het rijk is voor een subsidie van 50%. Hierdoor kunnen ook de provincie en de gemeente subsidiëren.
Op 22 maart wijst een zekere Wolthuis uit Hoogeveen de kerkvoogdij op de 'Stichting Mooy' als mogelijke subsidiebron.
Op 4 mei bericht van de HOK dat lambert Erné op 19 maart is overleden. Er volgt nader bericht omtrent zijn vervanging.
Op 3 juni meldt de HOK dat Willem Retze Talsma zal gaan functioneren als orgeladviseur voor Havelte. Op 10 juni vraagt Havelte van dhr. Talsma kan beginnen.
Op 26 juli schrijft Talsma dat hij van plan is het orgel de volgende week te bezoeken.
Op 21 september schrijft Mense Ruiter dat het orgel groot onderhoud nodig heeft. Ruiter schat de kosten in op tussen de f 10.000,- en f 15.000,-
De HOK bericht op 24 september dat het rapport van Mense Ruiter is doorgestuurd naar dhr. Talsma.
De HOK dank op 24 september Mense Ruiter voor het toezenden van de rapporten voor Aadorp en Havelte. De taak van de overleden Lambert Erné is overgenomen door Willem Retze Talsma. In principe is al subsidie teogezegd. Het rapport wordt doorgestuurd naar Talsma.(09)


1973: Op 21 november antwoordt de HOK op een brief uit Havelte waarin er zorgen worden uitgesproken over de voortgang van de restauratie. Ook de onderhoudskosten beginnen op te lopen. De HOK verzoekt het rapport van Talsma op te sturen.
Op 23 november schrijft de HOK dat het voorlopige rapport is opgestuurd. Bedoelt wordt het restauratierapport van dhr. Talsma. (09)

1974: Talsma schrijft in mei? een brief naar het ministerie van CRM met als bijlage de offerte van 1 mei 1974 van orgelmaker Verschueren. Het restauratiebedrag is begroot op f. 69.000,- Hij verzoekt om toekenning van subsidie. Volgens de offerte zu het orgel uit 1823 dateren. De klaviatuur is gewijzigd. Het klavierbeleg is van kunststof en de bakstukken en lessenaar zijn niet meer origineel. De zijwanden en de achterzijde zijn voorzien van triplex-panelen en aangetast door houtworm. Mechaniek is goed van aanleg, maar ontregeld. Widnladen in uitstekende staat. Pijpwerk is zeer vervuild en verlengd. Pijpwerk is van een verschillende factuur. Windvoorziening heeft lekkages en is allesbehalve geruisloos.
Voorgestelde werkzaamheden:
 - Orgelkas wordt behandeld tegen houtworm. Overige werkzaamheden in eigen beheer door Havelte.
 - De klaviatuur en mechaniek worden afgeregeld.
 - Windladen reinigen en aanbrengen van ringen voor het soepeler lopen van de slepen.
 - Stelpost als de windladen bij droge onstandigheden niet goed blijken te functioneren.
 - Raparatie magazijnbalg. Opstelling windmotor hangend in een dubbelwandige dempingskist.
 - Het pijpwerk wordt gerepareerd. De samenstelling van de Mixtuur wordt gereconstrueerd. Vervallen van de zinken schuiven van de Dulciaan.
Kosten f 28.938,52 Vervanging klavierbeleg door ivoor: f 4.337,24 en een stelpost voor de windladen van f 16.728,36
Op 27 mei schrijft Havelte aan de HOK over de offerte van Verschueren. Men heeft de volgende vragen:
 - Is het niet verstandig nog een offerte aan te vragen van een orgelmaker dichter bij huis?
 - Wanneer en bij wie kan subsidie worden aangevraagd?
 - Moet bij de aanvraag ook een historisch rapport worden overlegd en wie moet dat schrijven?
 Hoe moet de voorfinanciering worden geregeld?
Op 22 juni antwoord van de HOK. In 1975 kan subsidie worden aangevraagd. Wel moet er dan een restauratierapport aanwezig te zijn. Voorfinanciering dient zelf te worden geregeld.
De kerkvoogdij bevestigt op 14 december dat ze de conceptbiref voor het aanvragen van de subsidie van talsma hebben ontvangen. Ze sturen hem door naar het ministerie. Voor gegevens over het orgel kan tals informeren bij dhr. Van Werven, die een onderzoek naar het orggel heeft gedaan. Verdere inlichtingen bij Mense Ruiter en oud kerkvoogd Waterbolk. (09)

1975: Op 5 mei een brief van het ministerie van CRM. Het orgel heeft monumentale waarde, maar op dit moment zijn er geen gelden voor een subsidie. In 1977 zijn er weer mogelijkheden. (09)

1976: De HOK meldt op 4 februari dat Willem Retze Talsma vertrekt naar Spanje en dat Willem Hülsmann het adviseurschap overneemt. (09)

1977: Op 11 juli vraagt de HOK om de beantwoording van hun brief van 4 februari 1976 met de overname van het werk van Talsma door Hülsmann.
Op 23 september een rekening van f 417,72 van Mense Ruiter voor een grote controle- en stembeurt door 2 personen. Het is nit gelukt alle huilers te herstellen. (09)

1978: Op 10 augustus vraagt de HOK weer om antwoord op de brief van 4 februari 1976. (09)

1979: De HOK schrijft op 16 februari dat Hans Erné het adviseurschap op zich zal nemen.
Op 25 juli meldt het Ministerie van CRM dat er geen geld beschikbaar is voor subsidie.
In de gemeentebrief van december wordt verteld dat er een orgelcommisie is samen gesteld voor de restauratie van het orgel. Een orgelfonds is al aanwezig. (09)

1980: Offerte door Bakker & Timmenga d.d. 27 oktober. Uit te voeren werkzaaheden:
 - Windvoorziening ongewijzigd handhaven en nazien op winddichtheid
 - Celluloidbeleg van klavier vervangen door ivoor of been. Klavieromlijsting en bakstukken facultatief door exemplaren in Van Oeckelenstijl. Pedaalkalvier restaureren.
 - Moderne delen van de mechaniek facultatief vervangen of herstellen
 - Windladen uit elkaar nemen en restaureren
 - Pijpwerk herstellen. Dispositie hoofdwerk blijft gelijk. Samenstelling Mixtuur herstellen naar oude situatie. Op het bovenwerk. Quintadeen 8' weer wijzigen naar Nachthoorn 4'. FRontpjpen ontdoen van alluminiumverf en opnieuw foliën.
 - Toonhoogte vaststellen na demontage
Geschatte kosten excl. BTW f 66.500,- met stelposten voor reconstructie klavieromlijsting, reconstructie oude mechanieken, meerwerk windladen, front foliën, herstel oude toonhoogte. Totaal stelposten: ca. f 60.000,-
Op 17 november schrijft adviseur Hans Erné dat hij de offerte van Bakker & Timmenga in Havelte wil toelichten. Het is een maximale offerte, die nodig is voor het aanvragen van subsidie bij het ministerie.
Op 11 december gaat een brief naar Monumentenzorg, de provincie en de gemeente voor de aanvraag van subsidie. (09)

1981: Op 13 januari geeft het Bureau Monumentenzorg (BM) een positief advies om subsidie te verlenen aan de provincie.
Op 13 februari zegt de provincie 10% subsidie toe als de subsidie ook door het rijk wordt toegezegd.
De nieuw benoemde organist B.J. Lemstra wil graag betrokken worden bij de restauratieplannen. Hij voegt een lijstje toe met aandachtspunten.
 - Hopelijk wordt ook de orgelkas gerestaureerd in de originele kleuren
 - Verbeteren verlichting lessenaar en vervangen van de orgelbank. Ook is de lessenaar te laag en te steil. De klaviatuur ligt ook te laag.
 - Installeren van een schakelaar met sleutel voor het aanzetten van de windmotor
 - De toegang tot het orgel via de toren is zeer moeizeem. Zijn er mogelijkheden voor een trap vanuit de kerk?  (09)
Op 3 juni beantwoordt het ministerie de brief van 11 december 1980. Het orgel heeft monumentale waarde, maar op dit moment is er geen geld beschikbaar. (15)


Asser Courant 20 maart 1981 (15)

1982: Op 16 juni levert J. Kraal uit Ruinerwold een tekst over de orgelmaker Van Oeckelen.
Op 12 november 1984 kreeg hij een bedankbriefje voor zijn verhaal. (09)

 


Meppeler Courant 1982-05-05 Onbekende krant. Waarschijnlijk voor af aan de 1e fase van de restauratie. Klik op de afbeelding voor een vergroting

1e fase

Foto: Geert Jan Pottjewijd (2021) Klik op de afbeelding voor een vergroting

2001: Op 10 juli schrijft organist Christian Stähr aan de kerkvoogdij over het orgel. Er werd naar zijn mening gevraagd na een koorconcert met de Untertürkheimer Kantorei op 26 mei.
Hij is enthousiast over de klank van het orgel. Het is prima gerestaureerd. Hij is niet erg enthousiast over de technische aanleg door Van Oeckelen.

2002: Op 16 juli schrijft orgelmakerij Mense Ruiter dat tijdens het onderhoud op 30 mei werd ontdekt dat de vier grootste frontpijpen zijn gedeukt. Dit moet zijn gekomen tijdens de kerkrestauratie. Uitdeuken is een dag werk. Er dient wel een steiger aanwezig te zijn.
Op 2 september wordt de kostenopgave voor het herstel van de frontpijpen doorgestuurd naar de het archtectenbureau Kouwen.
Op 13 november antwoord van architectenbureau Kouwen. Het is niet bekend wie de schade heeft veroorzaakt.

2007: Op 28 juni werd tijdens het jaarlijkse onderhoud schimmelvorming op de houten pijpen van het Bovenwerk geconstateerd. Er moet meer geventileerd worden.

4e fase

2010: In februari schreef orgeladviseur een advies voor de uitvoering van de vierde fase van de orgelrestauratie. Doelstelling: herstel windvoorziening, speelmechaniek Hoofdwerk en kleurstelling orgelkas en orgelbalkon.
De klachten van de organisten betroffen de zeer lawaaige windmotor, blaasbalg en windlade hebben lekkages, speelaard hoofdwerk is zeer zwaar, het pedaalklavier rammelt, klavierverlichting met losse lamp is slecht, stemming laat te wensenover en traag aansprekende tongwerken.
Volgende werkzaamheden worden voorgesteld:
- Kleuronderzoek orgelkas en herstel oorspronkelijke kleur
- Verbetering electra en lessenaarverlichting
- Vervanging windmotor in een beter dempkist
- Lekken in balg dichten en windkanalisatie verbeteren.
- Windladen zijn op zich in goede staat. Wel oxidatie en windlekkage bij de voorslagen
- Walsraam van het hoofdwerk is in 1984 niet gerestaureerd, waardoor een ongelijke speelaard ontstaat. Voor herstel dient wel de windlade van het Hoofdwerk uitgenomen te worden.
- Herstel bovenranden van beschadigde pijpen en herstel oorspronkelijke samenstelling van de Mixtuur
- Nalopen intonatie
In augustus wordt overwogen de balgenkamer in de toren te plaatsen.

2011: Op 23 september presenteert orgelmakerij Mense Ruiter 3 varianten. A is de meest uitgebreide en plan C bevat alleen de meest noodzakelijke werkzaamheden.

Samenstelling van de mixtuur:
C: 2, 1 1/3, 1
c': 2, 1 1/3, 1, 2/3
c'': 2, 1 1/3, 1, 1
g'': 2, 1 1/3, 1 1/3, 1
c''': 4, 2 2/3, 2, 1 1/3


Krantenbericht uit april 2013

Op 18 april wordt er door Mense Ruiter een noodorgel geplaatst dat tijdens de orgerestauratie gebruikt wordt voor het begeleiden van de gemeentezang. Het wordt links in het koor geplaatst. Voor een foto zie onderaan deze pagina.
Op 31 mei wordt gemeld dat er met de restauratie is gestart. De windladen van het hoofdwerk liggen nu in de werkplaats. Er moet meer aan de windladen gebeuren dan gedacht, omdat de belering op het cancellenraam verkeerd om is gelijmd en er loszittende sponsels zijn aangetroffen. De verbetering van de zitpositie van de organist is nog niet opgenomen in de werkzaamheden. De opstelling van de balg naast het orgel is uiterst ongelukkig. De deur naar het orgelbalkon kan maar half open. Ook is het geluid van de balg in de kerk goed te horen. Plaatsing van de balg bovenin de orgelkas zou technisch kunnen, maar is a-historisch. Plaatsing in de torenkamer is een betere oplossing. De balgen hebben ooit op de gewelven boven het orgel gestaan. Er is nog een oud windkanaal aanwezig tussen twee muren die zou kunnen worden hergebruikt.
In juni rondt houtsnijder Tico Top de restauratie van het snijwerk af.
In juli wordt besproken of de windvoorziening in de toren moet worden geplaatst of naast het orgel.
Op 24 augustus meldt houtsnijder Tico Top uit Kruisweg dat hij de restauratie van de bakstukken van de klaviatuur en de registerknoppen heeft afgerond.
Op 9 september worden de kerkvoogdij en de gemeente Westerveld, als eigenaar van de toren, ingelicht over het plaatsen van de windvoorziening in de toren. De klaviatuur is inmiddels gereed. De belering van de manuaalkoppel moest wegens slijtage vervavgen worden
In september zijn de werkzaamheden zo ver gevorderd dat er een termijn in rekening kan worden gebracht. De orgelkas is gereed en de metalen binnenpijpen zijn eveneens gerestaureerd. Het extra werk aan de winladen vordert en het extra werk aan de windvoorziening, zodat het in de toren geplaatst kan worden is nu bijna klaar. Begin oktober wordt verwacht kan de opbouw in de kerk beginnen.
Op 10 oktober levert de firma Laukhuf een nieuwe Ventus windmotor.
Op 30 oktober meldt bouwbedrijf Werkman uit Stedum dat de balgkast gereed is.
In november 2013 komt de ligging van de manuaal- en pedaalklaviatuur aan de orde. Het orgel is lastig bespeelbaar door de plaatsing van klaviatuur en lessenaar.
Er wordt besloten de klaviatuur met 40 mm te verlagen en de pedaal klaviatuur mee te laten zakken. Hierdoor wordt het orgel makkelijker bespeelbaar en krijgt de bladmuziek op de lessenaar meer ruimte in de hoogte.
Hiervoor worden de vloerbalken niet met 60mm verlaagd maar met 1200 mm.
Op 13 december wordt beslist de werkzaamheden voor het verbeteren van de zitpositie van de organist uit te laten voeren. (12)

Herkomst pijpwerk (02)
Dit orgel geldt als het eerste instrument van Petrus van Oeckelen. Onderzoek van het pijpwerk in 1984 gaf echter aan dat Van Oeckelen bij de bouw van dit orgel gebruik heeft gemaakt van een grote hoeveelheid bestaand pijpwerk van de hand van H.H. Freytag. Dit materiaal is te vinden in de volgende registers van het HW: Bourdon 16’, Prestant 8’, Holpijp 8’, Octaaf 4’, Quint 3’, Octaaf 2’ en de bas van de Mixtuur. Het overige pijpwerk van het HW dateert grotendeels uit 1855 en 1897 (frontpijpen).
Voor het BW maakte Van Oeckelen in 1855 voor een deel gebruik van overtollig materiaal van het HW. Dit pijpwerk bleef bewaard in de volgende registers: Viola di Gamba 8’, Fluit 4’ en Fluit 2’. Het overige pijpwerk dateert geheel uit 1855, met uitzondering van de Holpijp 8’. Dit laatste register werd in 1992 gereconstrueerd en is van C-H gecombineerd met de Holfluit 8’.
Uiterst opmerkelijk is de samenstelling van de Mixtuur. De nog bewaard gebleven originele boringen lieten bij de reconstructie van 1989 geen andere samenstelling toe.


Meppeler Courant 17 mei 2013

2014: In februari meldt Ruiter de voortgang van de restauratie. Er is begonnen met het inbouwen van de gerestaureerde onderdelen. Er is een takel geïnstalleerd om de windladen op hun plek te brengen.
Het orgel wordt op 24 mei in gebruik genomen met medewerking de cantores Sancti Martini onder leiding van Leo van Noppen en orgeladviseur Stef Tuinstra aan het orgel. Zie de uitnodigingsbrief en het programmaboekje.
Op 18 juli wordt de laatste termijn van de restauratie in rekening gebracht en is daarmee de restauratie afgesloten.
In september werden nog een aantal werkzaamheden uitgevoerd. De loopplanken zijn verbeterd, de luiken zijn beveiligd en er zijn nog werkzaamheden aan de tongwerekn uitgevoerd.
Organiste Anneke de Witt vindt de Fluit 2'en de Mixtuur wat aan de scherpe kant. De oorzaak ligt inde verhoging van de winddruk en de iets hogere samenstelling van de mixtuur. Deze beslissing is in gezamenlijk overleg genomen. Na erloop van tijd zal gewenning optreden en zal de klank vermoedelijk ook iets milder worden. (12)

Bronvermelding:

1. Kerkelijke courant 1897 nr. 19 8 mei.
2. Boek: Het historische orgel in Nederland 1819-1840 blz. 43-46
3. Boek: Lex Gunnink Repertorium van de orgels gebouwd door Petrus van Oeckelen
4. Tijdschrift: de Mixtuur 82 april 1996 Kroniek Zie PDF
5. Tijdschrift: Het orgel 1985/03 Orgelbouwnieuws Zie PDF
6. Tijdschrift: Het orgel 1995/11 Ruiter Mense recent werk Zie PDF door Peter Westerbrink
7. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Havelte,_Uffelterkerkweg_1_-_Clemens
8. Drents Archief: 0359 Nederlands Hervormde Gemeente Havelte 348 Geschiedenis van het orgel, door organist G. van Werven, met bijgaande fotokopieën van brieven betreffende de restauratie; 1974, 1853, 1854, 1936-1942.
   Vermoedelijk is de tekst in de jaren '70 van de 20e eeuw geschreven.
9. Drents Archief: 0359 Nederlands Hervormde Gemeente Havelte 341 Stukken betreffende onderhoud en restauratie van het orgel; 1931-1943, 1958-1997
10. Boek: Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur
11. Drents Archief: 0359 Nederlands Hervormde Gemeente Havelte 349 Kort levensverhaal van Petrus van Oeckelen, de bouwer van het kerkorgel, door kerkvoogd W. Hoek; met bijgaande afbeelding van het orgel; 1993. Deze tekst is niet geschreven door kerkvoogd Hoek, maar door J. Kraal uit Ruinerwold.
12. Archief orgelmaker Mense Ruiter
13. Brochure: De bouwgeschiedenis van de Cemenskerk te Havelte, Hervormde kerk Havelte, 2002
14. Mense Ruiter oude archief
15. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 745 Havelte, NH kerk; 1959-1987

Foto Dick Sanderman (situatie 1992)
 

Foto Janco Schout (Situatie 1992) Foto rechts Geert Jan Pottjewijd 2021 (Klik op de afbeelding voor een vergroting
 

Foto: Geert Jan Pottjewijd (2017) Klik op de foto voor een vergroting