Meppel Remonstrantse kerk

1881: Bouw van een Remonstrantse kerk in Meppel. De kerk wordt op 27 maart in gebruik genomen met medewerking van een koor onder leiding van de eigen organist dhr. L. Mulder.
Mulder bespeelt een harmonium dat is gekocht of gehuurd is in Amsterdam. Dit is mogelijk een drukwindharmonium van Alexandre. Deze firma adverteerde in het jaar 1876 vele malen in de Drentsche Courant. Er zijn al plannen voor een ander orgel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 26-03-1881, 28-11-1881

1884: Plannen voor het plaatsen van een orgel. Het wordt gefinancierd door 180 renteloze aandelen van f 25,- voor een bedrag van f 4.500,-. In april zijn de aandelen al voltekend. De bouw van het orgel wordt opgedragen aan orgelmaker van Dam uit Leeuwarden.

Algemeen Handelsblad 18-03-1884


Provinciale Drentsche en Asser courant 19-03-1884, 28-03-1884


Het nieuws van den dag : kleine courant 31-03-1884, 06-05-1884


Provinciale Drentsche en Asser courant 02-04-1884, 04-06-1884

Concert door het Domkoor van Berlijn. Het aantal bezoekers viel tegen. Waarschijnlijke oorzaak was het ongewone tijdstip van twee uur 's middags.

Provinciale Drentsche en Asser courant 11-07-1884

1885:
L. van Dam en Zonen te Leeuwarden bouwt een nieuw orgel. De kosten van het orgel zijn f 4.500,- (08)
Op zaterdag 29 augustus wordt het gekeurd door Johannes Worp, organist van de Martinikerk te Groningen.
Het orgel wordt op 30 augustus 1885 met een kerkdienst in gebruik genomen waaraan wordt meegewerkt door Johannes Worp, zangeres mej. Struben en een kinderkoor van 200 jongens en meisjes. Worp geeft op de zondagmiddag om 17:00 uur een orgelconcert.
De eerste organist is L. Mulder.

Algemeen Handelsblad 12-05-1885, Het vaderland 02-09-1885


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1885, Meppeler Courant 23-05-1885


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-05-1885, 13-05-1885, 26-05-1885, 18-08-1885


Algemeen Handelsblad 31-08-1885


Foto uit het boekje van E.J. Wilzen-Bruins, De Remonstrantse kerk te Meppel, Meppel 1945. (09)

Op basis van het boekje van mevr. Wilzen-Bruins en een krantenbericht reconstrueert Victor Timmer de mogelijke dispositie van het orgel.
Wilzen-Bruins schrijft: 'Het orgel bezit 2 klavieren, met aanhangend pedaal en een twintig registers'.
Volgens een bericht over de ingebruikneming in de Meppeler Courant van 2 september 1885 is het een '1/16 [sic] voets dubbel werk, bevat 2 klavieren en 25 registers.
Het geheel bestaat uit een 1100 pijpen en de fabriekanten verdienen ten volle door hun degelijk werk aanbevolen te worden als meesters in hun vak'.
Afgaande hierop is de dispositie waarschijnlijk het beste te vergelijken met die van Buitenpost, welke tot 1974 als volgt was:
Hoofdwerk: Bourdon 16 vt, Violon 16 vt. disc., Prestant 8 vt, Holpijp 8 vt, Octaaf 4 vt, Roerfluit 4 vt, Quintprestant 3 vt, Octaaf 2 vt, Cornet 3 sterk disc., Trompet 8 vt (basen discant);
Bovenwerk: Roerfluit 8 vt, Salicional 8 vt, Viola di Gamba 8 vt, Salicet 4 vt, Fluit Travers 4 vt, Quintfluit 3 vt, Gemshoorn 2 vt, Klarinet 8 vt.
Voegt men daar de registerknoppen aan toe voor de werktuigelijke registers die worden genoemd bij de andere voorbeelden van dit orgeltype, zoals Manuaalkoppel, Pedaalkoppel, Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Bovenwerk, Tremulant en Windlosser,
dan komen we (registerknoppen tellend!) inderdaad uit op het bovengenoemde aantal van 25 registers. (07)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-09-1885


Leeuwarder courant 02-09-1885


Meppeler Courant 02-09-1885


Meppeler Courant 26-08-1885

1886: De familierelatie tussen deze twee Mulder's is niet bekend.

Provinciale Drentsche en Asser courant 06-07-1886

1887: Concert door Jan W.F Brandts Buys uit Zutphen met medewerking van een altzangeres.


Provinciale Drentsche en Asser courant 26-04-1887

1888: Aandelen van de kerkbouw en het orgel worden uitgeloot.
Op 23 juli een concert voor orgel en viool door organist J.C. van Apeldoorn uit Zwolle en de violist Felice Togni.


Provinciale Drentsche en Asser courant 13-03-1888, 25-07-1888,

Op 28 oktober een concert door Jan W.F Brandts Buys uit Zutphen met medewerking van de zangeres B. Struben uit Warnsveld.


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-10-1888, Caecilia; algemeen muzikaal tijdschrift van Nederland jaargang 45, 1888, no 23, 01-12-1888

1889: Concert op 24 juni door organist J.C. van Apeldoorn uit Zwolle en de violist Felice Togni.

Meppeler courant 1889-06-26, Provinciale Drentsche en Asser courant 26-06-1889

1890: Uitloting van aandelen voor het orgel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 14-03-1890

1893: Concert op 4 augustus door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangeres mej. Landré uit Haarlem en violist Wensink.

Provinciale Drentsche en Asser courant 07-08-1893

1895: Concert op 5 juni door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangeres mej. Jeanne Blijenburg uit Rotterdam en violist Joh. W. Wensink.

Provinciale Drentsche en Asser courant 07-06-1895

1897: Concert op 25 oktober door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, hoornist R. Bastiaan uit Deventer en violist Joh. W. Wensink uit Deventer.


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-10-1897

1900: Orgelmaker Van Dam krijgt een gratificatie vanwege 'buitengewone' werkzaamheden aan het orgel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 26-11-1900

1902: Concert op 22 juni door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangers mej. B. Mol uit Utrecht en violist P. Gaillard uit Sneek.

Provinciale Drentsche en Asser courant 24-06-1902

1904: Een legaat van f3.000 wordt besteed om 10 aandelen van f 250,- van de kerklening af telossen. De resterende f 500,- wordt gereserveerd voor een onderhoudsbeurt van het orgel.

Provinciale Drentsche en Asser courant 22-08-1904

De Remonstrantse Kerk herdenkt haar 25-jarig bestaan. Het kerkkoor van de kerk zingt uit de liederenbundel en de zangeres mevr. Pinappel zingt enkele Duitse liederen. Organist L. Mulder krijgt als beloning voor zijn werk een salon-ameublement aangeboden.


Nieuwsblad van het Noorden 07-12-1904, 06-04-1905

1906: De Remonstrantse kerk herdenkt het 25-jarig bestaan van het kerkgebouw. Organist L. Mulder viert ook zijn 25-jarig jubileum.


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-03-1906, 12-09-1906

1911: Concert door Joh. H. Wensink (orgel en dirigent), het kerkkoor en de zangeressen jonkvrouw J. Repelaer-van Driel en Willy Tibo.

Provinciale Drentsche en Asser courant 16-05-1911

1916: Concert door organist Verheij, sopraan mevr. van Houthem-Sino en de bariton G. Zalsman.

Provinciale Drentsche en Asser courant 02-03-1916

1919: Kerkdienst van wege het 40-jarig jubileum van de Remonstrantse Kerk. L. Mulder is nog organist. 'Aangrijpend mooi werd door den grijzen organist - zoals steeds - gisteravond gespeeld en welverdiend was de hulde der gemeente, hem door de voorganger gebracht: een enveloppe met inhoud, bijeengebracht door de gemeente.'

Provinciale Drentsche en Asser courant 09-12-1919



Foto onbekende herkomst

1924: Wijdingsavond met zangeres mevrouw Marthe van Werven-Nip, mej. Marie van Vollenhove viool en L. Mulder aan het orgel.


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-12-1924

1928: Wijdingsavond.

Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1928

1931: Organist Lucas Mulder overlijdt. Hij was vanaf 1881 organist.


Provinciale Drentsche en Asser courant 28-07-1931

1936: Het orgel wordt gereviseerd door orgelmaker Valckx en Van Kouteren uit Rotterdam. Er wordt een Meidinger windmotor aangesloten.


De Nederlander 28-03-1936 en De standaard 15-05-1936, Het Orgel 1936-07

1937: Op 20 juli reageert het kerkbestuur op een door Reil uitgebracht offerte voor een restauratie. Ze willen verder met Reil, mits hij de conditie voor het daarna te verrichten onderhoud uit de offerte haalt. (05)
Radioconcert door Henk Pijlman, organist van de Gereformeerde kerk in Meppel.

De radiogids; officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA), jaargang 12, 1937, no 4, 27-11-1937

1938: J. Smink wordt als organist opgevolgd door H. Smit.

Provinciale Drentsche en Asser courant 21-11-1938

1939: Kattebelletje (lastig leesbaar) van een contact met Reil.
Op 4 mei doet Reil een voorstel voor stembeurten voor Hfl 27,50
De kerk geeft opdracht aan Reil om het orgel te gaan stemmen.
Op 9 mei dankt Reil voor de opdracht om het orgel te stemmen. (05)

1942: Op 27 juli meldt Reil dat hij het orgel helaas nog niet heeft kunnen stemmen. Een dag na de telefonische aanvraag vanuit Meppel is zijn personeel door de Duitsers gevorderd. Ook is hij bang dat zijn 'luxe-bedrijf' gesloten zal worden.
Bij grote urgentie zou hij op 10 en 11 augustus langs kunnen komen.
Op 10 augustus schrijft dhr. Otten dat de stembeurt uitgesteld kan worden, maar niet later dan oktober/november. (05)

1945: Kerk en orgel gaan verloren door oorlogsgeweld. Op 28 januari treft een verdwaalde bom uit een vliegtuig van de geallieerde luchtmacht het kerkgebouw.
Op 8 februari stuurt de organist van de kerk dhr. H. Smit een uitgebreide emotionele brief naar orgelmaker Reil over het verloren gaan van het orgel. Gelukkig was niemand in de kerk toen de bommen vielen, maar in de naaste omgeving zijn 20 doden gevallen. Hij probeert uit de puinhopen nog zoveel mogelijk van het orgel te redden. Hij vraagt zich af of de restanten misschien nog bruikbaar zijn en wat de mogelijke waarde is. Hij informeert ook alvast naar de mogelijkheden van een nieuw orgel. Ook is hij veel orgelmuziek kwijtgeraakt en vraagt Reil om hulp deze weer te vervangen. (05)

1947: Organist Hendrik Smit wordt ten onrechte beschuldigd van collaboratie met de Duitsers.

Provinciale Drentsche en Asser courant 10-02-1947

1951: Op 14 april 1951 wordt de eerste steen gelegd voor de bouw van een nieuwe kerk.

1953: Op 30 juli schrijft organist H. Smit aan orgelmaker Mense Ruiter dat hij is geattendeerd op een orgel wat Ruiter te koop zou hebben. Smit heeft de volgende vragen:
- Welke tractuur heeft het orgel
- Hoeveel sprekende stemmen en welke registers
- Hoeveel klavieren
- Aangehangen of zelfstandig pedaal
- Orgelmaker en bouwjaar
- Modern of ouderwets front
- Kan het front worden gewijzigd
- In welke kerk heeft het gestaan
- Is er een foto van beschikbaar
- Wat is de prijs
De nieuwe kerk heeft een prima akoestiek. Kan Smit een vergoeding krijgen voor zijn bemiddeling? Het orgel wat er nu staat wordt gehuurd en voldoet qua klank slecht.
Ruiter antwoordt op 8 augustus en stuurt een foto van het orgel met een beschrijving. Het is een mechanisch orgel met 8 stemmen van naar schatting 60 jaar oud en is gebouwd door Van Oeckelen. Het orgel heeft wel te leiden gehad van vocht. Dispositie: Bourdon 16' b/d, Prestant 8', Holpijp 8, Violon 8', Octaaf 4', Fluit 4', Woudfluit 2', Mixtuur. De Bourdon 16' kan in het pedaal worden gebruikt. Het kan voor f 9.000,- gerestaureerd en opgesteld worden.
In een aparte brief schrijft Ruiter dat de vergoeding voor Smit afhangt van het aantal uren dat hij besteedt. Ruiter is van mening dat de goede akoestiek van de kerk een orgel rechtvaardigt van 2 manualen en een zelfstandig pedaal. De kosten schat hij in tussen de f 20.000,- en f 40.000,- Hij denkt dat de financiële situatie van de kerk in Meppel zo'n investering nog niet toelaat. Het te koop staande instrument zou dus een overgangsinstrument kunnen zijn. Als een orgel wordt gehuurd is dat geld definitief weg.
Op dezelfde dag schrijft organist Smit aan Ruiter. De foto deed hem denken aan het orgel in de Doopsgezinde kerk van Meppel. Kent Ruiter dit orgel? Hij noemt daarna de dispositie. Na overleg met het kerkbestuur zijn er nog extra vragen gekomen. Zij maken zich zorgen over de vochtschade. Smit acht dit goed reparabel. Men vindt het een bezwaar dat het orgel niet bezichtigd en bespeeld kan worden. Men is bang voor een harde en schelle klank. Het zou niet misstaan in onze kerk als we het ontdoen van de versierselen en een andere kleur geven.
Smit heeft het liefst een orgel met 2 manualen en een zelfstandig pedaal van 18 stemmen. Hoe lang is het aanbod van Ruiter nog geldig?
Op 10 augustus vraagt Smit of het mogelijk is het orgel te vergroten als er meer geld beschikbaar is. Is er een mogelijkheid voor een tweede klavier?
Op 12 augustus beantwoordt Ruiter de brieven van 8 en 10 augustus. Het orgel is afkomstig uit een kerkgebouw dat sterk is vergroot waardoor het oude orgel niet meer toereikend was. Alle gebreken kunnen prima worden hersteld en de windlade wordt zo aangepast dat deze ook bestand is tegen heteluchtverwarming. Ruiter verwacht dat de klank van het orgel prima zal passen. De vraag waar het orgel vandaan komt doet niet ter zake. Het toevoegen van een tweede klavier in een aparte kas achter het orgel is goed mogelijk. Het tweede klavier nu alvast voorbereiden zal f 1.200,- kosten. De orgels worden opgeleverd met 10 jaar garantie. Is het mogelijk volgende week een beslissing te nemen? Levering zou nog voor de kerstdagen kunnen plaatsvinden.
Op 17 augustus schrijft de kerkenraad aan Ruiter dat ze niet ingaan op het aanbod omdat het oude front niet past in een modern kerkgebouw.
Op 21 augustus schrijft Ruiter dat er over smaak niet valt te twisten. Het aangeboden orgel zou nieuw f 17.450,- kosten. Wijzigen van het front door architecten kan leiden tot eigenaardige ontwerpen. Hij verwijst naar het front van het orgel in de Parkkerk in Groningen. Ruiter heeft veel waardering voor de kerk in Meppel qua ruimtewerking en akoestiek. (11)

195x: Reil plaatst een klein pijporgel in de kerk. Dat door de kerk wordt gehuurd. (Zie de brief van organist H. Smit d.d. 14 mei 1956) (06)


Foto (03)

1956: Plannen voor nieuw kerkorgel op de gemeenteavond. De opbrengst van de bazar is voor het orgelfonds.


Meppeler courant 1956-11-19

Op 14 mei schrijft de organist van de kerk H. Smit aan de orgelcommissie van de Hervormde kerk (HOC). Hij wil de voorstanders van een Hammond-orgel ervan overtuigen dat aanschaf van zo'n instrument niet verstandig is. Kan de Commissie een rapport sturen zodat hij de voorstanders ervan kan overtuigen dat een aanschaf niet verstandig is. In de kerk staat nu een klein pijporgel dat wordt gehuurd van de fa. Reil.
Op 25 mei antwoord door de HOC. Men zegt toe een rapport toe te sturen. De commissie ontraadt de aanschaf van een luidsprekerorgel sterk.
Op 28 november vraagt de HOC of er al een besluit is genomen omtrent de aanschaf van een orgel. De prijzen stijgen snel en uitstel zal leiden tot een hogere prijs. (06)

1957: De gemeenteraad van Meppel kent een subsidie toe van f 4500,- voor de aanschaf van een orgel.
In de periode oktober-december wordt er na veel discussie in de Provinciale Staten besloten dat voor de bouw van een nieuw orgel een subsidie wordt toegekend van f 3.000,-. (12)

Leeuwarder courant 10-08-1957, Meppeler courant 1957-06-03, 1957-06-05, 1957-06-07, 1957-06-07


Provinciale Drentsche en Asser courant 06-06-1957, 02-08-1957, 2-11-1957, 12-12-1957


Notulen en bijlagen van de Provinciale Staten 19 november 1957
In deze statenvergadering ontstond een uitgebreide discussie omtrent het wel of niet verlenen van deze subsidie op basis van een aantal aangeleverde stukken.



Provinciale Drentsche en Asser courant 18-12-1957 (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

De kerkenraad van de Gereformeerde kerk in Valthermond wordt door Reil in 1958 uitgenodigd een kijkje te nemen in Meppel naar het orgel dat door Reil aan de kerk wordt verhuurd.
Vermoedelijke dispositie: Gedekt 8', Prestant 4', Octaaf 2', Mixtuur volgens het aantekenbriefje van een van de bezoekers uit Valthermond.

1958: Orgelmaker Ernst Leeflang bouwt een nieuw orgel.
Het contract voor de bouw wordt op 19 september 1958 afgesloten. (04)

1959: Het orgel wordt op zondag 29 november in een kerkdienst in gebruik genomen. 'Met als organiste mevr. 'Verhips' uit Meppel werd deze inwijding voltooid door het spelen en zingen van psalm 16. Zowel zij. als de orgeladviseur de heer Timmermans, bespeelden daarna het orgel, dat mooi harmonieert in dit moderne kerkinterieur.'.
Kerstconcert door het Meppeler Mannekoor onder leiding van Gerrit Kijk in de Vegt. Marjan Verrips-Doorn was op het laatst ingeschakeld voor enkele orgel solo's.

meppel12a.jpg (29587 bytes)

Hoofdwerk   Rugwerk   Pedaal  
Prestant 8’ Holpijp 8’ Holquintadeen 16’
Roerfluit 8’ Prestant 4’ Schalmei 4 (horizontaal)
Vlakfluit 4’ Flageolet 2’    
Mixtuur 2’ 3-4 st. Scherp 1’ 3 st.    
Dulciaan 8’        

Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II; Manuaal I - Pedaal; Manuaal II - Pedaal (02).
meppel12b.jpg (20958 bytes)


Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1959, 23-12-1959, Het orgel 1960-01

1980: Op 25 februari informeert organist Rabenort of bij Reil bekend is wat er is gebeurd met de eventuele restanten van het orgel na het bombardement van 1945. (05)

2001: Stemkaart van Reil.


2007: Een stichting gaat voor de Remonstrantse gemeente in Meppel uitzoeken wat de mogelijkheden zijn om het kerkgebouw aan de Heerengracht af te stoten. De ledenvergadering heeft toestemming gegeven om het proces in gang te zetten.
De Remonstrantse gemeente werkt al enige tijd samen met de Doopsgezinde kerk. De ene maand vindt de dienst in de Remonstrantse kerk plaats en de andere maand in de Doopsgezinde kerk aan de Vledderstraat. De Remonstrantse kerk is te groot voor de twee gemeenten. Bovendien is er wegens geldgebrek al lange tijd geen onderhoud gepleegd aan het kerkgebouw aan de Heerengracht. (01)

2008: Het orgel is door bemiddeling van Orgelmakerij Sicco Steendam uit Roodeschool verkocht naar Polen. (02)
Op 28 september 2008 wordt de laatste dienst gehouden. Er wordt nu samen met de Doopsgezinden gekerkt in de Doopsgezinde kerk.

2011: De kerk is afgebroken tot op de voorgevel na.

Dagblad van Het Noorden eind februari 2011.


Bronvermelding:
  1. [kerkorgel] Internet discussielijst (inmiddels opgeheven) Diverse kerkberichten (838) d.d. 2-3-2007
  2. E-mail Sicco Steendam d.d. 31-01-2008
  3. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Heerengracht_23_-_Remonstrantse_Kerk (21-01-2025)
  4. Archief Leeflang
  5. Archief Reil
  6. Archief Lambert Erné, Universiteit Utrecht
  7. Tijdschrift: Friese Orgelkrant 2021, Victor Timmer, 'Dit orgel maakt mij overbodig, het is veel te solide, er valt niets aan te verdienen” Over de bouw en ondergang van het mooiste orgel van Meppel
  8. Boek: Joannes Tideman, De remonstrantsche Broederschap Biographische Naamlijst, Y. Rogge Amsterdam, 1905 blz. 384
  9. Boek: E.J. Wilzen-Bruins, De remonstrantse kerk te Meppel, Boom, 1945 [genummerd exemplaar nr. 6]
  10. Artikel: Oud Meppel 2021 jaargang 43-4, Victor Timmer, Dit orgel maakt mij overbodig 11-17
  11. Mense Ruiter oude archief
  12. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 926 Meppel, remonstrantse kerk; 1957
  13. www: https://reliwiki.nl/index.php/Meppel,_Heerengracht_23_-_oude_Remonstrantse_Kerk_(1881_-_1945) (21-01-2025)
 


De Remonstrantsche broederschap biographische naamlijst van hare professoren, predikanten en proponenten, met historische aanteekeningen omtrent hare kweekschool en gemeenten - 1905