Meppel Remonstrantse kerk
1881: Bouw van een Remonstrantse kerk in Meppel. De kerk wordt op 27
maart in gebruik genomen met medewerking van een koor onder leiding van de eigen
organist dhr. L. Mulder.
Mulder bespeelt een harmonium dat is gekocht of
gehuurd is in Amsterdam. Dit is mogelijk een drukwindharmonium
van Alexandre. Deze firma adverteerde in het jaar 1876 vele malen in de
Drentsche Courant. Er zijn al plannen voor een ander orgel.



Provinciale
Drentsche en Asser courant 26-03-1881, 28-11-1881
1884:
Plannen voor het plaatsen van een orgel. Het wordt gefinancierd door 180
renteloze aandelen van f 25,- voor een bedrag van f 4.500,-. In april zijn de
aandelen al voltekend. De bouw van het orgel wordt opgedragen aan orgelmaker van
Dam uit Leeuwarden.

Algemeen Handelsblad
18-03-1884



Provinciale Drentsche en Asser courant 19-03-1884, 28-03-1884


Het nieuws van den dag : kleine courant 31-03-1884, 06-05-1884


Provinciale
Drentsche en Asser courant 02-04-1884, 04-06-1884
Concert door het
Domkoor van Berlijn. Het aantal bezoekers viel tegen. Waarschijnlijke oorzaak
was het ongewone tijdstip van twee uur 's middags.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 11-07-1884
1885: L. van Dam en Zonen te Leeuwarden bouwt een nieuw orgel. De kosten van het orgel
zijn f 4.500,- (08)
Op zaterdag 29 augustus wordt het gekeurd door Johannes Worp, organist van de Martinikerk te Groningen.
Het orgel wordt op 30 augustus 1885 met een kerkdienst in gebruik genomen
waaraan wordt meegewerkt door Johannes Worp, zangeres mej. Struben en een
kinderkoor van 200 jongens en meisjes. Worp geeft op de zondagmiddag om 17:00 uur een
orgelconcert.
De eerste organist is L. Mulder.


Algemeen
Handelsblad 12-05-1885, Het vaderland 02-09-1885



Provinciale Drentsche en Asser courant 01-04-1885, Meppeler Courant
23-05-1885




Provinciale
Drentsche en Asser courant 09-05-1885, 13-05-1885, 26-05-1885, 18-08-1885

Algemeen
Handelsblad 31-08-1885

Foto uit het
boekje van E.J. Wilzen-Bruins, De Remonstrantse kerk te Meppel, Meppel
1945. (09)
Op basis van het boekje van mevr. Wilzen-Bruins en een krantenbericht
reconstrueert Victor Timmer de mogelijke dispositie van het orgel.
Wilzen-Bruins
schrijft: 'Het orgel bezit 2 klavieren, met aanhangend pedaal en een twintig
registers'.
Volgens een bericht over de ingebruikneming in de Meppeler
Courant van 2 september 1885 is het een '1/16 [sic] voets dubbel werk, bevat 2
klavieren en 25 registers.
Het geheel bestaat uit een 1100 pijpen en de
fabriekanten verdienen ten volle door hun degelijk werk aanbevolen te worden als
meesters in hun vak'.
Afgaande hierop is de dispositie waarschijnlijk het
beste te vergelijken met die van Buitenpost, welke tot 1974 als volgt was:
Hoofdwerk: Bourdon 16 vt, Violon 16 vt. disc., Prestant 8 vt,
Holpijp 8 vt, Octaaf 4 vt, Roerfluit 4 vt, Quintprestant 3 vt, Octaaf 2 vt,
Cornet 3 sterk disc., Trompet 8 vt (basen discant);
Bovenwerk:
Roerfluit 8 vt, Salicional 8 vt, Viola di Gamba 8 vt, Salicet 4 vt, Fluit
Travers 4 vt, Quintfluit 3 vt, Gemshoorn 2 vt, Klarinet 8 vt.
Voegt men daar
de registerknoppen aan toe voor de werktuigelijke registers die worden genoemd
bij de andere voorbeelden van dit orgeltype, zoals Manuaalkoppel, Pedaalkoppel,
Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Bovenwerk, Tremulant en Windlosser,
dan komen
we (registerknoppen tellend!) inderdaad uit op het bovengenoemde aantal van 25
registers. (07)



Provinciale Drentsche en Asser courant 01-09-1885

Leeuwarder courant
02-09-1885



Meppeler Courant 02-09-1885

Meppeler Courant
26-08-1885
1886: De familierelatie tussen deze twee
Mulder's is niet bekend.

Provinciale Drentsche en Asser courant 06-07-1886
1887:
Concert door Jan W.F Brandts Buys uit Zutphen met medewerking van een
altzangeres.


Provinciale Drentsche en Asser courant 26-04-1887
1888:
Aandelen van de kerkbouw en het orgel worden uitgeloot.
Op 23 juli een
concert voor orgel en viool door organist J.C. van Apeldoorn uit Zwolle en de
violist Felice Togni.


Provinciale Drentsche
en Asser courant 13-03-1888, 25-07-1888,
Op 28 oktober een concert door
Jan W.F Brandts Buys uit Zutphen met medewerking van de zangeres B. Struben uit
Warnsveld.


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-10-1888, Caecilia; algemeen muzikaal
tijdschrift van Nederland jaargang 45, 1888, no 23, 01-12-1888
1889:
Concert op 24 juni door organist J.C. van Apeldoorn uit Zwolle en de violist
Felice Togni.


Meppeler courant
1889-06-26, Provinciale Drentsche en Asser courant 26-06-1889
1890: Uitloting van aandelen voor het orgel.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 14-03-1890
1893: Concert
op 4 augustus door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangeres mej. Landré uit
Haarlem en violist Wensink.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 07-08-1893
1895: Concert
op 5 juni door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangeres mej. Jeanne
Blijenburg uit Rotterdam en violist Joh. W. Wensink.


Provinciale Drentsche en Asser courant 07-06-1895
1897:
Concert op 25 oktober door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, hoornist R.
Bastiaan uit Deventer en violist Joh. W. Wensink uit Deventer.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 27-10-1897
1900:
Orgelmaker Van Dam krijgt een gratificatie vanwege 'buitengewone' werkzaamheden
aan het orgel.


Provinciale Drentsche en Asser courant 26-11-1900
1902:
Concert op 22 juni door organist Jan Godefroy uit Steenwijk, zangers mej. B. Mol
uit Utrecht en violist P. Gaillard uit Sneek.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 24-06-1902
1904: Een
legaat van f3.000 wordt besteed om 10 aandelen van f 250,- van de kerklening af
telossen. De resterende f 500,- wordt gereserveerd voor een onderhoudsbeurt
van het orgel.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 22-08-1904
De Remonstrantse Kerk herdenkt
haar 25-jarig bestaan. Het kerkkoor van de kerk zingt uit de liederenbundel en
de zangeres mevr. Pinappel zingt enkele Duitse liederen. Organist L. Mulder
krijgt als beloning voor zijn werk een salon-ameublement aangeboden.


Nieuwsblad van het Noorden 07-12-1904, 06-04-1905
1906:
De Remonstrantse kerk herdenkt het 25-jarig bestaan van het kerkgebouw. Organist
L. Mulder viert ook zijn 25-jarig jubileum.


Provinciale Drentsche en Asser courant 27-03-1906, 12-09-1906
1911: Concert door Joh. H. Wensink (orgel en dirigent), het
kerkkoor en de zangeressen jonkvrouw J. Repelaer-van Driel en Willy Tibo.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 16-05-1911
1916: Concert
door organist Verheij, sopraan mevr. van Houthem-Sino en de bariton G. Zalsman.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 02-03-1916
1919:
Kerkdienst van wege het 40-jarig jubileum van de Remonstrantse Kerk. L. Mulder
is nog organist. 'Aangrijpend mooi werd door den grijzen organist - zoals steeds
- gisteravond gespeeld en welverdiend was de hulde der gemeente, hem door de
voorganger gebracht: een enveloppe met inhoud, bijeengebracht door de gemeente.'


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-12-1919

Foto onbekende
herkomst
1924: Wijdingsavond met zangeres mevrouw Marthe
van Werven-Nip, mej. Marie van Vollenhove viool en L. Mulder aan het orgel.


Provinciale Drentsche en Asser courant 22-12-1924
1928:
Wijdingsavond.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 01-12-1928
1931:
Organist Lucas Mulder overlijdt. Hij was vanaf 1881 organist.


Provinciale Drentsche en Asser courant 28-07-1931
1936: Het orgel wordt gereviseerd door orgelmaker Valckx en Van Kouteren uit Rotterdam. Er
wordt een Meidinger windmotor aangesloten.



De Nederlander 28-03-1936 en De standaard 15-05-1936, Het
Orgel 1936-07
1937: Op
20 juli reageert het kerkbestuur op een door Reil
uitgebracht offerte voor een restauratie. Ze willen verder met Reil, mits hij de
conditie voor het daarna te verrichten onderhoud uit de offerte haalt. (05)
Radioconcert door Henk Pijlman, organist van de Gereformeerde kerk in Meppel.

De radiogids;
officieel orgaan van de Vereeniging van Arbeiders-Radio-Amateurs (VARA),
jaargang 12,
1937, no 4, 27-11-1937
1938: J. Smink wordt als organist
opgevolgd door H. Smit.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 21-11-1938
1939: Kattebelletje
(lastig leesbaar) van een contact met Reil.
Op
4 mei doet Reil een voorstel voor stembeurten voor Hfl 27,50
De kerk geeft
opdracht aan Reil om het orgel te
gaan stemmen.
Op 9 mei dankt Reil
voor de opdracht om het orgel te stemmen. (05)
1942: Op 27 juli meldt Reil dat hij het orgel helaas nog
niet heeft kunnen stemmen. Een dag na de telefonische aanvraag vanuit Meppel is zijn personeel door de Duitsers gevorderd. Ook is hij bang dat zijn
'luxe-bedrijf' gesloten zal worden.
Bij grote urgentie zou hij op 10 en 11 augustus langs
kunnen komen.
Op 10 augustus schrijft dhr. Otten dat de stembeurt uitgesteld
kan worden, maar niet later dan oktober/november. (05)
1945: Kerk en orgel gaan verloren door oorlogsgeweld. Op 28 januari treft een verdwaalde bom uit een vliegtuig van de geallieerde luchtmacht het kerkgebouw.
Op 8 februari stuurt de organist van de kerk dhr. H. Smit een
uitgebreide emotionele brief naar
orgelmaker Reil over het verloren gaan van het
orgel. Gelukkig was niemand in de kerk toen de bommen vielen, maar in de naaste
omgeving zijn 20 doden gevallen. Hij probeert uit de puinhopen nog zoveel
mogelijk van het orgel te redden. Hij vraagt zich af of de restanten misschien
nog bruikbaar zijn en wat de mogelijke waarde is. Hij informeert ook alvast naar
de mogelijkheden van een nieuw orgel. Ook is hij veel orgelmuziek kwijtgeraakt
en vraagt Reil om hulp deze weer te vervangen. (05)
1947: Organist Hendrik Smit wordt ten onrechte beschuldigd van
collaboratie met de Duitsers.

Provinciale
Drentsche en Asser courant 10-02-1947
1951: Op 14 april 1951 wordt de eerste steen gelegd voor de bouw van een nieuwe kerk.
1953: Op 30 juli
schrijft organist H. Smit aan orgelmaker Mense Ruiter dat hij is geattendeerd op een orgel wat Ruiter
te koop zou hebben. Smit heeft de volgende vragen:
- Welke tractuur heeft het
orgel
- Hoeveel sprekende stemmen en welke registers
- Hoeveel klavieren
- Aangehangen of zelfstandig pedaal
- Orgelmaker en bouwjaar
- Modern
of ouderwets front
- Kan het front worden gewijzigd
- In welke kerk heeft
het gestaan
- Is er een foto van beschikbaar
- Wat is de prijs
De nieuwe kerk heeft een prima akoestiek. Kan Smit een vergoeding krijgen voor
zijn bemiddeling? Het orgel wat er nu staat wordt gehuurd en voldoet qua klank
slecht.
Ruiter antwoordt op 8
augustus en stuurt een foto van het orgel met een beschrijving. Het is een
mechanisch orgel met 8 stemmen van naar schatting 60 jaar oud en is gebouwd door
Van Oeckelen. Het orgel heeft wel te leiden gehad van vocht. Dispositie:
Bourdon 16' b/d, Prestant 8', Holpijp 8, Violon 8', Octaaf 4', Fluit 4',
Woudfluit 2', Mixtuur. De Bourdon 16' kan in het pedaal worden gebruikt. Het kan voor f 9.000,- gerestaureerd en opgesteld worden.
In een
aparte brief schrijft Ruiter dat
de vergoeding voor Smit afhangt van het aantal uren dat hij besteedt. Ruiter is
van mening dat de goede akoestiek van de kerk een orgel rechtvaardigt van 2
manualen en een zelfstandig pedaal. De kosten schat hij in tussen de f 20.000,-
en f 40.000,- Hij denkt dat de financiële situatie van de kerk in Meppel zo'n
investering nog niet toelaat. Het te koop staande instrument zou dus een
overgangsinstrument kunnen zijn. Als een orgel wordt gehuurd is dat geld
definitief weg.
Op dezelfde dag
schrijft organist Smit aan Ruiter. De foto deed hem denken aan het orgel in
de Doopsgezinde kerk van Meppel. Kent Ruiter dit orgel? Hij noemt daarna de
dispositie. Na overleg met het kerkbestuur zijn er nog extra vragen gekomen.
Zij maken zich zorgen over de vochtschade. Smit acht dit goed reparabel. Men
vindt het een bezwaar dat het orgel niet bezichtigd en bespeeld kan worden. Men is bang
voor een harde en schelle klank. Het zou niet misstaan in onze kerk als we het
ontdoen van de versierselen en een andere kleur geven.
Smit heeft het liefst
een orgel met 2 manualen en een zelfstandig pedaal van 18 stemmen. Hoe lang is
het aanbod van Ruiter nog geldig?
Op
10 augustus vraagt Smit of het mogelijk
is het orgel te vergroten als er meer geld beschikbaar is. Is er een
mogelijkheid voor een tweede klavier?
Op
12 augustus beantwoordt Ruiter de
brieven van 8 en 10 augustus. Het orgel is afkomstig uit een kerkgebouw dat
sterk is vergroot waardoor het oude orgel niet meer toereikend was. Alle
gebreken kunnen prima worden hersteld en de windlade wordt zo aangepast dat
deze ook bestand is tegen heteluchtverwarming. Ruiter verwacht dat de klank van
het orgel prima zal passen. De vraag waar het orgel vandaan komt doet niet ter
zake. Het toevoegen van een tweede klavier in een aparte kas achter het orgel
is goed mogelijk. Het tweede klavier nu alvast voorbereiden zal f 1.200,- kosten. De
orgels worden opgeleverd met 10 jaar garantie. Is het mogelijk volgende week een
beslissing te nemen? Levering zou nog voor de kerstdagen kunnen plaatsvinden.
Op 17 augustus schrijft de
kerkenraad aan Ruiter dat ze niet ingaan op het aanbod omdat het oude front niet
past in een modern kerkgebouw.
Op
21 augustus schrijft Ruiter dat er over smaak niet valt te twisten. Het
aangeboden orgel zou nieuw f 17.450,- kosten. Wijzigen van het front door
architecten kan leiden tot eigenaardige ontwerpen. Hij verwijst naar het front
van het orgel in de Parkkerk in Groningen. Ruiter heeft veel waardering voor de
kerk in Meppel qua ruimtewerking en akoestiek. (11)
195x: Reil plaatst een klein pijporgel in de kerk. Dat door
de kerk wordt gehuurd. (Zie de brief van organist H. Smit d.d. 14 mei 1956) (06)

Foto (03)
1956: Plannen voor nieuw kerkorgel op de gemeenteavond. De
opbrengst van de bazar is voor het orgelfonds.


Meppeler courant 1956-11-19
Op 14 mei
schrijft de organist van de kerk
H. Smit aan de orgelcommissie van de Hervormde kerk (HOC). Hij wil de voorstanders van
een Hammond-orgel ervan overtuigen dat aanschaf van zo'n instrument niet
verstandig is. Kan de Commissie een rapport sturen zodat hij de voorstanders
ervan kan overtuigen dat een aanschaf niet verstandig is. In de kerk staat nu
een klein pijporgel dat wordt gehuurd van de fa. Reil.
Op 25 mei
antwoord door de HOC.
Men zegt toe een rapport toe te sturen. De commissie ontraadt de aanschaf van
een luidsprekerorgel sterk.
Op 28
november vraagt de HOC of er al een besluit is genomen
omtrent de aanschaf van een orgel. De prijzen stijgen snel en uitstel zal leiden
tot een hogere prijs. (06)
1957: De gemeenteraad van Meppel kent een subsidie toe van
f 4500,- voor de aanschaf van een orgel.
In de periode oktober-december
wordt er na veel discussie in de
Provinciale Staten besloten dat voor de bouw van een nieuw orgel een subsidie
wordt toegekend van f 3.000,-. (12)





Leeuwarder courant
10-08-1957, Meppeler courant 1957-06-03, 1957-06-05, 1957-06-07, 1957-06-07




Provinciale Drentsche en Asser courant 06-06-1957, 02-08-1957, 2-11-1957, 12-12-1957


Notulen en bijlagen van de Provinciale Staten 19 november
1957
In deze
statenvergadering ontstond een uitgebreide
discussie omtrent het wel of niet
verlenen van deze subsidie op basis van een
aantal aangeleverde stukken.

Provinciale Drentsche en Asser courant 18-12-1957 (Klik op de afbeelding voor
een vergroting)
De kerkenraad van de
Gereformeerde kerk in Valthermond wordt door Reil in 1958
uitgenodigd een kijkje te nemen in Meppel naar het orgel dat door Reil aan de
kerk wordt verhuurd.
Vermoedelijke dispositie: Gedekt
8', Prestant 4', Octaaf 2', Mixtuur volgens het
aantekenbriefje van een
van de bezoekers uit Valthermond.
1958: Orgelmaker Ernst Leeflang bouwt een nieuw orgel.
Het
contract voor de bouw wordt op 19 september 1958 afgesloten.
(04)
1959: Het orgel wordt op zondag 29 november in een
kerkdienst in gebruik genomen. 'Met als organiste mevr. 'Verhips' uit Meppel
werd deze inwijding voltooid door het spelen en zingen van psalm 16. Zowel zij.
als de orgeladviseur de heer Timmermans, bespeelden daarna het orgel, dat mooi
harmonieert in dit moderne kerkinterieur.'.
Kerstconcert door het Meppeler
Mannekoor onder leiding van Gerrit Kijk in de Vegt. Marjan Verrips-Doorn was op
het laatst ingeschakeld voor enkele orgel solo's.

Hoofdwerk |
|
Rugwerk |
|
Pedaal |
|
Prestant |
8’ |
Holpijp |
8’ |
Holquintadeen |
16’ |
Roerfluit |
8’ |
Prestant |
4’ |
Schalmei |
4 (horizontaal) |
Vlakfluit |
4’ |
Flageolet |
2’ |
|
|
Mixtuur |
2’ 3-4 st. |
Scherp 1’ |
3 st. |
|
|
Dulciaan |
8’ |
|
|
|
|
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II; Manuaal I - Pedaal; Manuaal II - Pedaal (02).




Provinciale
Drentsche en Asser courant 01-12-1959, 23-12-1959, Het orgel
1960-01
1980: Op 25
februari informeert organist Rabenort of bij Reil bekend is wat er is
gebeurd met de eventuele restanten van het orgel na het bombardement van 1945. (05)
2001: Stemkaart van Reil.

2007: Een stichting gaat voor de Remonstrantse gemeente in Meppel uitzoeken wat de mogelijkheden zijn om het kerkgebouw aan de Heerengracht af te
stoten. De ledenvergadering heeft toestemming gegeven om het proces in gang te zetten.
De Remonstrantse gemeente werkt al enige tijd samen met de Doopsgezinde kerk. De ene maand vindt de dienst in de Remonstrantse kerk plaats
en de andere maand in de
Doopsgezinde kerk aan de Vledderstraat. De Remonstrantse kerk is te groot voor
de twee gemeenten. Bovendien is er wegens geldgebrek al lange tijd geen
onderhoud gepleegd aan het kerkgebouw aan de Heerengracht.
(01)
2008: Het orgel is door bemiddeling van Orgelmakerij Sicco Steendam
uit Roodeschool
verkocht naar Polen. (02)
Op 28 september 2008 wordt de laatste dienst gehouden. Er wordt nu samen met de Doopsgezinden gekerkt in de Doopsgezinde kerk.
2011: De kerk is afgebroken tot op de voorgevel
na.

Dagblad van Het Noorden eind februari
2011.
Bronvermelding:
- [kerkorgel] Internet discussielijst (inmiddels
opgeheven) Diverse kerkberichten (838) d.d. 2-3-2007
- E-mail Sicco Steendam d.d. 31-01-2008
- www:
http://reliwiki.nl/index.php?title=Meppel,_Heerengracht_23_-_Remonstrantse_Kerk
(21-01-2025)
- Archief Leeflang
- Archief Reil
- Archief Lambert Erné, Universiteit Utrecht
- Tijdschrift: Friese Orgelkrant 2021, Victor Timmer,
'Dit
orgel maakt mij overbodig, het is veel te solide, er valt niets aan te
verdienen” Over de bouw en ondergang van het mooiste orgel van Meppel
- Boek: Joannes Tideman, De remonstrantsche Broederschap
Biographische Naamlijst, Y. Rogge Amsterdam, 1905 blz. 384
- Boek: E.J. Wilzen-Bruins,
De remonstrantse kerk te
Meppel, Boom, 1945 [genummerd exemplaar nr. 6]
- Artikel: Oud Meppel 2021 jaargang 43-4, Victor Timmer,
Dit orgel maakt mij overbodig 11-17
- Mense Ruiter oude archief
- Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling
Monumentenzorg van de provincie Drenthe 926 Meppel, remonstrantse kerk; 1957
- www:
https://reliwiki.nl/index.php/Meppel,_Heerengracht_23_-_oude_Remonstrantse_Kerk_(1881_-_1945)
(21-01-2025)


De Remonstrantsche broederschap biographische naamlijst van hare professoren,
predikanten en proponenten, met historische aanteekeningen omtrent hare
kweekschool en gemeenten - 1905