Vries Hervormde kerk

Informatie over de kerk


Ansichtkaart na 1920

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 19 augustus 2022
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576 Registratie: Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Octaaf 2'
 - Johann Slvester Ponten (1855-1928) : Mater-Dolorosa uit Mosmans II Registratie: Holpijp 8',  Viola da Gamba 8' later + Prestant 8'
 - Marcel Dupré (1886-1971): Veni Sancte Spiritus uit Opus 28
 - Marcel Dupré: Vor deinem Thron tret ich uit Opus 28

Geluidsopnamen Harro Kraal d.d. 19 augustus 2022
 - J.S. Bach: Fuga BWV 857
 - J.S. Bach: Goldberg variaties nr.19


1852: Benoeming van een ksoter en voorzanger.

Provinciale Drentsche en Asser courant 27-02-1852

1881/1882: Volgens onderstaande krantenberichten heeft er vanaf 1881 een huisorgel gestaan. Het orgel werd door dhr. Van Steijn in bruikleen aan de kerk afgestaan. Het krantenknipsel uit 1932 kwam ook voor in de verzameling van Van Meurs. (04)
Op vrijdag 7 april 1882 wordt aan het College van Toezicht gevraagd of de f 300,- voor de aflossing van schulden gebruikt mag worden voor het plaatsen van een orgel. Er wordt een financieel plan met 6 artikelen gemaakt voor het aflossen van de totale kosten van f 400,- (18)
Het is niet zeker of het hier gaat om hetzelfde orgel als in het onderstaande krantenartikel.
Uit het krantenbericht uit de Provinciale Drentsche en Asser courant van 19 april 1887 blijkt dat het gaat om een seraphine-orgel.


Provinciale Drentsche en Asser courant 05-04-1881, Nieuwsblad van het Noorden 10-09-1932

Provinciale Drentsche en Asser courant 02-07-1883, 03-07-1883

1886: In het tijdschrift Het Orgel 1886 nr. 3 plaatst Van Oeckelen een advertentie waarin twee orgels worden aangeboden.
De dispositie van het tweede orgel voor f 1600,- komt exact overeen met het in Vries geplaatste orgel Het werd dus uit voorraad geleverd.
Op 10 mei wordt ter sprake gebracht dat men door vrijwillige bijdragen geld bijeen wil brengen voor de aanschaf van een eigen kerkorgel. Er is al voor f 900,- ingetekend. Dit is echter nog niet genoeg voor de aanschaf van het orgel en de vertimmering van de orgelzolder. Er wordt besloten een lening te sluiten van niet meer dan f 800,- voor het ontbrekende bedrag. (18)


Het Orgel 1886 nr. 3

1887: P. van Oeckelen en Zn. plaatst een eenklaviers mechanisch sleeplade-orgel met aangehangen pedaal van C - a1.
Op 26 maart is er bericht van het college van Toezicht dat de lening van f 800,- is goedgekeurd met dien verstande dat de lening in 1891 moet zijn afgelost. (18)

Dispositie:
Manuaal: C - f3  
1. Bourdon 16' b/d  
3. Prestant 8'  
4. Holpijp 8'  
5. Viola di Gamba 8'  
6. Octaaf 4'  
7. Spitsfluit 4'  
8. Octaaf 2'  
9. Cornet 5 sterk Samenstelling Cornet: c': 4 - 2 2/3 - 1 3/5.



Provinciale Drentsche en Asser courant 18-04-1887, 19-04-1887


Links: foto: Beeldbank Drents archief rechts: ansichtkaart na 1940

1888: Bij de plaatsing van het orgel dienden voor het orgelbalkon openingen in de kerkmuren worden gemaakt

Drentsche Volksalmanak 1888 blz. 66


Provinciale Drentsche en Asser courant 09-03-1892, 10-03-1892, 14-03-1892, 15-03-1892

Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (13)
1906 Orgelblaasbalgtrapper Hajo Wolters 2x f 8,00 (daarna ieder jaar 2x f 8,-) Onderhoud orgel f 10,00
1908: Betaald aan L. Popken voor het vernissen van het orgel f 20,- en aan H. Timmer f 8,32
1909: juni P. van Oekelen f 10,-

1912: Stand van zaken kerk uit Synodeverslag 1912

Handelingen van de 97ste Gewone Vergadering van de Algemeene Synode der Nederlandsche Hervormde Kerk, ten Jare 1912

Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (13)
1912: juli? betaald aan P. van Oekelen f 10,-
1913 20 november betaald aan M. Staal f 8,10
1914 25 mei P van Oekelen f 10,-
1915 H.R. Offerhaus f 2,50 Dezelfde f 2,50
1916 Orgelblaastrapper H. Wolters f 10,0, A. Rossing f 3,50, H. Smit f 7,-, H. Kiers f 3,50 Onderhoud orgel P van Oekelen f 10,-
1917 orgelblaastrapper f 14,50 en 15,50 17 augustus van Oekelen f 10,-
1918 orgelblaastrapper f 50,-
1922 orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel H. Thijs f 10,- R. Smits f 5,-


1923: Volgens onderstaand bericht uit het tijdschrift "Het Orgel" was H. Reinders organist in Vries


Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (13)
1928 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel H. Thijs f 10,-
1932 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel W B Wekker? f 23,-




Nieuwsblad van het Noorden 10-09-1932, Provinciale Drentsche en Asser courant 01-12-1934

193x: Johan van Meurs noteert de gegevens van het orgel in zijn dispositiecahier


Klik op de afbeelding voor een vergroting
Uit het boek van Jaap Brouwer: Johan van Meurs - Een studie over een pionierend orgeladviseur

Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949 (13)
1934 Organist f 300,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel f 12,-
1937 Organist f 150,-, orgelblaastrapper f 50,- Onderhoud orgel f 12,-
1939 Vanaf dit jaar wordt geen orgelblaasbalgtrapper meer vermeld.
1940 Organist nihil Onderhoud orgel f 12,- + f 8,50 H. Vegter
1942 H. Vegter f 12,-
1943 H. Vegter f 12,-
1947 organist en orgelstemmen f 70,10 Koolsma f 50,- H. Vegter f 20,10

Kasboek 1942-1950 (19)
1942 1 augustus vervolgbundel gezangen (Worp) f 4,70
1942 5 oktober kosten stemmen orgel H. Vegter f 12,- Vertering bij Homan H. Vegter f 2,17
1943 16 mei Belooning tijdelijke organist N. Koolma f 22,50
1943 19 oktober stemmen orgel H. Vegter f 12,-
1946 9 december kosten stemmen orgel f 20,0
1947 26 maart kosten stemmen orgel f 20,-
1947 31 december traktement organist f 50,-
1948 3 juli traktement organist 1e halfjaar f 100,-
1949 16 februari trakement organist f 100,-
1949 3 juli idem
1949 31 dec idem
1950 7 augustus Aan organist voor extra dienst aan het orgel f 27,25
1950 1 september Nota H. Vegter voor stemmen en repareren orgel f 22,50
1950 11 oktober Orgelhuur H.... f 186,35


Provinciale Drentsche en Asser courant 30-08-1947

1946: In het boekje met als titel Nederlanders, Drenthen en als ondertitel De noodklok luidt.. door E.W. de Fielliettaz Goethart worden de restauratieplannen van de kerk beschreven. Het orgel wordt niet genoemd.

1946-1949: De kerk werd in deze periode gerestaureerd. De orgelmaker H. Vegter te Usquert kreeg in 1948 de opdracht het orgel te demonteren en op te slaan. Hij brak echter een been, zodat Mense Ruiter dit werk van hem overnam. De opbouw van het orgel in 1949 werd wel door hem verzorgd. Hij had ook het onderhoud en stemwerk (03).
Tijdens de restauratie werd een dagboek (14) bijgehouden. Daarin staat het volgende over het orgel vermeld:
 - '23 t/m 28 februari 1948 Deze week werd door de orgelbouwer Mense Ruiter uit Gron. het orgel verwijderd en tijdelijk opgeslagen op de zolder van de landbouwschool.'
 - '14 t/m 19 februari 1949 De orgelgalerij werd nog 20 cm lager gebracht en de hoofdbalk hiervan verdekt.'
 - 19 t/m 23 april 1949 'Begonnen met de opbouw van het orgel door de orgelbouwer H. Vegter uit Usquert.
 - '25 t/m 30 april Doorgegaan met de opbouw van de voetverwarming en de bouw van het orgel.'
 - '2 t/m 7 mei Doorgegaan met het aanbrengen van de voetverwarming en de opbouw van het orgel wat deze week goed vorderde.'
 - '9 t/m 14 mei Doorgegaan met het in orde brengen van het orgel
 - '16-21 mei schilderen van het orgel ... Het klankbord werd opgesteld evenals de kolommen onder het orgel.'
 - '23 t/m 28 mei De schilder ging door met het schilderwerk van het orgel.'
 - '7 t/ 11 juni Het orgel kwam deze week gereed.'
 - '11 t/m 16 juli Op woensdag 13 juli '49 vond de officiële opening plaats, waarbij een groot aantal belangstellenden aanwezig waren. 's Morgens werd een kerkdienst gehouden.' (De orde van dienst is in het notitieboek geplakt)

Op 22 februari schijft J. Vrieling naar Mense Ruiter. De kerkrestauratie is zover gevorderd dat het orgel binnenkort kan worden herplaatst. Wat zijn de kosten van herplaatsing?
Op 19 maart schijft Vrieling dat de herplaatsing van het orgel is opgedragen aan dhr. Vegter uit Usquert. (20)
De gerestaureerde kerk wordt op 13 juli weer in gebruik genomen. Zie ingebruiknameblad. (21)



Provinciale Drentsche en Asser courant 17-03-1953

1959: Op 14 december schrijft Mense Ruiter dat hij een rekening heeft gestuurd voor het stemmen van het orgel. De volgende stembeurt kan het beste worden uitgevoerd in het voorjaar. Het zou nu ook kunnen, maar dan moet de kerk worden verwarmd tot de temperatuur die op zondag wordt gehanteerd. (20)

1961: Op 13 juni komt het orgel aan bod in de kerkenraadsvergadering. Onlangs is het door Ruiter gestemd. Is daarvan een verslag van? (20)

1975: In de kerkvoogdijvergadering van 9 april 1975 wordt besloten advies over de restauratie van het orgel aan te vragen bij de hervormde orgelcommissie (HOC) in de persoon van dhr. Hülsmann.
Op 16 oktober doet Ruiter een aanbod voor het leveren van een nieuwe windmachine voor f 4.350,-. Verder wordt het orgel winddicht gemaakt en uitgesteld onderhoud gepleegd. De levertijd van een windmachine is twee maanden. Plaatsing kan begin 1976.
Op 11 november doet Ruiter een aanbieding om voor f 2.800,- het orgel winddicht te maken, de winddruk op het oorspronkelijke peil te brengen. Tevens wordt het orgel gestemd en geïntoneerd. Uitvoering is mogelijk in december. (20)
Op 18 november constateert de secretaris van de HOC dat het orgel niet voor subsidie in aanmerking komt. Er wordt een orgelfonds in het leven geroepen. (16)
Op 12 december bericht Ruiter dat de werkzaamheden zijn voltooid. Het vernieuwen van de dempkist wordt nog niet nodig geacht omdat er plannen zijn voor een volledige restauratie. De kosten zijn wat lager uitgevallen omdat het werk minder tijd in beslag nam. (20)



1976: In een brochure van de kerk wordt het orgel kort beschreven: 'het orgel is in 1885 vervaardigd door Petrus van oeckelen uit Haren. het bezit 8 stemmen met in totaal 468 pijpen. Het instrument is nog in de originele staat. De dispositie is: Prestant 8', Bourbon 16' gehalveerd, Holpijp 8', Viola da Gamba 8',, Octaaf 4', Octaaf 2', Speelfluit 2'en Cornet 5 sterk diskant.'


1978-1979: Restauratie door Mense Ruiter. (05)
Op 20 maart 1978 wordt in de kerkvoogdijvergadering het restauratiecontract met orgelmaker Mense Ruiter getekend. (16)
Hierbij werd het orgel geherintoneerd op een lager winddruk van 76 mm (07)
Op 2 juli schijft het bureau monumentenzorg aan impregneerbedrijf Frans Nooren. Het advies om de kerk twee weken zo heet mogelijk te stoken na een impregneerbehandeling voor houtworm heeft desastreus uitgepakt. Dit heeft geleid tot grote krimp in het houtwerk van de kerk. Graag dit soort adviezen in het vervolg achterwege laten. (21)

1981: Koninklijke onderscheiding voor organist Themmen. Hij is sinds 1965 organist van de kerk.

2006: Men probeert gelden te verkrijgen voor restauratie van het instrument. De gemeente Tynaarlo wil 10.000 euro bijdragen aan de restauratie. Het geld wordt alleen gebruikt als het kerkbestuur onvoldoende andere geldbronnen aanboort.
Het college van kerkrentmeesters heeft verschillende fondsen benaderd. Het is door vocht aangetast en toe aan een grondige restauratie.

2007: Restauratie door Mense Ruiter. Op 4 september 2007 werd het orgel weer in gebruik genomen.
Adviseur Stef Tuinstra schreef een brochure naar aanleiding van de restauratie.
Wethouder Harm Assies van cultuur pompte daarvoor de eerste lucht door het Van Oeckelen-orgel.
De restauratie heeft 100.000 euro gekost. (06)
Artikel omtrent de restauratie uit de orgelkrant van de KNOV 2008-04
Het pijpwerk werd geherintoneerd op de oorspronkelijke winddruk.
Van de Stichting tot Behoud van het Nederlands Orgel werd een subsidie verkregen van EUR 1.500,= (12)


Foto (11)

Bronvermelding:
  1. Romein. Predikanten (1861)125-126. Steensma. Drentse kerken (1977)43-45.
  2. Het Vervallen
  3. De Mixtuur no 38(1982) 308. H. Vegter (1892-1967). Art. J. Brouwer.
  4. E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 29-12-2002 18:39
  5. E-Mail van Jaap Brouwer d.d. 12-11-2006
  6. Dagblad van het Noorden d.d. 5-9-2007
  7. Boek: Het Nederlandse historische orgel 1886-1894 blz. 112-113
  8. Tijdschrift: De Orgelkrant 2008/04 Orgelbouwnieuws door Cees van der Poel
  9. Tijdschrift: Groninger Orgelagenda 2007 Orgelresaturaties in 2007
  10. Tijdschrift: Groninger Orgelagenda 2008 Restauraties in 2007 in Groningen en Drenthe
  11. www: http://reliwiki.nl/index.php/Vries,_Brink_3_-_Bonifatiuskerk
  12. Mededelingen nr. 70 Voorjaar 2007 van de Stichting tot Behoud van het Nederlands Orgel
  13. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 61 Registers van inkomsten en uitgaven 1906-1949
  14. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 122 Verslag van de restauratie van de kerk in 1946 en 1947.
  15. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 99 Stukken betreffende aanvragen van een onderscheiding voor organisten; 1933-1988
  16. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 48 Kerkvoogdij Notulen van vergaderingen 1974-1983
  17. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 47 Kerkvoogdij Notulen van vergaderingen 1905-1973
  18. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 46 Kerkvoogdij Notulen van vergaderingen 1848-1905
  19. Drents Archief: 0400 Nederlands Hervormde Gemeente Vries 62 Tabellarisch kasboek van uitgaven; 1942-1950
  20. Mense Ruiter oude archief
  21. Drents Archief: 0913 Archief van de afdeling Monumentenzorg van de provincie Drenthe 1546 Vries, NH kerk; 1949-1982