Westerbork, Gereformeerde kerk

Kerk
De kerk werd gesticht in 1836.


Foto www.kerkeninbeeld.nl Oude kerk

 


Foto (03)
In de zeventiger jaren werd op een andere plek in het dorp een nieuwe kerk gebouwd.

Orgel

Geluidsopnamen Geert Jan Pottjewijd d.d. 30 juli 2021
 - J.S. Bach (1685-1750): Fuga in G BWV 576
 - J.S Bach In Dulci Jubilo BWV 751

Notities van Archiefbeheer januari 2010 n.a.v. verzoek van dhr. Geert Jan Pottjewijd (01)


De standaard 12-10-1921

Onderzoek in de notulen:
1921: Bestuursleden van de zangvereniging stellen voor om een orgel te kopen hetwelk ook tegen een jaarlijkse vergoeding door de kerkeraad gebruikt zou kunnen worden voor begeleiding des zondag van tijdens de godsdienstoefening. De kerkeraad oordeelde liever zelf een orgel aan te kopen en dan van de zangver. een jaarlijkse huur te ontvangen.

De standaard 12-10-1921

1922: ‘Daar de proeftijd voor het nieuwe orgel verstreken is wordt besloten bij voorkeur het orgel te huren met later recht van koopen…..’

1926: ‘….wordt ter sprake gebracht, dat een orgelhandelaar van Zuidbroek (waarschijnlijk Holtman & Leemhuis (02)) aangeboden heeft om voor een geringe prijs het orgel in de kerk zoo te veranderen, dat het door iedereen bespeeld kan worden. Wordt besloten genoemde persoon te laten komen om het in orde te brengen.’

1932: ‘De preases leest voor een rekening van de Heer Joh. Meek te Assen, welke bij het kerkorgel is geweest om na te zien.’

1933: Op 10 juli wordt aan Mense Ruiter gevraagd of hij een 'versterkt harmonium' wil herstellen. Er zijn verschillende gebreken. (05)

1953: Bij de aankoop van het Verweijs-orgel wordt gesproken over de afspraken waaronder de prijs: ƒ 9505,- verminderd met ƒ 350,- voor ’t oude orgel.
Leveringsafspraken en specificaties: In het archief bevindt zich nog de uitgebreide beschrijving van de afspraken met de orgelbouwer Verweijs uit Amsterdam.
Hierin wordt slechts over het oude orgel vermeld dat dit door de firma Verweijs wordt overgenomen voor de prijs van ƒ 350,- en zal worden verwijderd zodra met de verbouwingswerkzaamheden van de kerk wordt begonnen.


Nieuwsblad voor Beilen Vrijdag 12 juni 1953


Nieuwsblad voor Beilen 23 december 1953

Navraag bij bejaarde gemeenteleden.
Bij twee gemeenteleden (Jan Wilting en Jaap Zoer resp. 82 en 83 jaar) is navraag gedaan en door hen werd doorverwezen naar dhr. Marissen Stevens (81 jaar) nu woonachtig te Beilen.
Die zou het oude orgel nog hebben bespeeld.
Vervolgens telefonisch met hem gesproken.
Hij zei inderdaad als jongen van ongeveer 14 jaar (ca. 1943) op het oude orgel te hebben gespeeld. Herinnering aan dit orgel zegt hij –na zoveel jaar- niet veel meer te hebben.
Door de eerst genoemden was reeds vermeld dat het orgel destijds op de galerij was geplaatst en dat het door een ‘trapper’ werd voorzien van lucht.
Dit werd door dhr. Stevens bevestigd en hij herinnert zich dat het niet een gewoon huisorgel was, maar dat het robuuster was en ook al pijpen had. De blaasbalg in het orgel werd gevuld door een soort pedaal welke aan de linkerzijde uit het orgel naar buiten stak. Dit pedaal werd bediend door een jongeman die op een stoel naast het orgel zat en met één voet een pompbeweging maakte. “Pompte hij niet hard genoeg, dan ging de klankkracht weg en moest ik hem aansporen harder te trappen” aldus dhr. Stevens.
Dhr. Stevens weet niet of de firma Meek te Assen ook de leverancier van het oude orgel is geweest (zie notitie notulen 1932).

(Opgesteld door archiefbeheer (Kor van der Ploeg) GK ‘De Voorhof’ te Westerbork, d.d. 20 januari 2010)

19xx: Op een onbekend tijdstip werd een in 1765 door Deethlof Onderhorst (Leiden) gebouwd positief geplaatst. Het instrument was of werd  toen vermoedelijk al voorzien van een nieuwe kas. Bij de bouw van het nieuwe Verweijs-orgel werd het aan deze orgelmaker verkocht. Verweijs plaatste het later in Evangelisch Lutherse kerk Schandelen te Heerlen in Limburg. Waarschijnlijk werd het daar ook weer voorzien van een nieuwe kas.

Voor foto's van de huidige situatie in Limburg zie onderaan deze pagina.

Dispositie
Holpijp B/D 8’
Prestant D 8’
Octaaf B/D 4’
Fluit B/D 4’
Quint B 3’
Octaaf B/D 2’
Sesquialter D II
(Literatuur: Dr.A.J.Gierveld – Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw, blz. 255)

 1954: Bouw van een orgel door Verweijs uit Amsterdam. Adviseur was Mr. Arie Bouwman. Het orgel had een open opstelling van het pijpwerk. (Zie ook Aalden



Oorspronkelijke dispositie volgens een schriftelijk notitie op de achterkant van een foto en volgens het contract:

Manuaal 1:    Roerfluit 8', Nachthoorn 4', Mixtuur 3-4 st.
Manuaal 2:    Baarpijp 8', Praestant 4', Trechterfluit 2', Scherp 2 st.
Pedaal:         Subbas 16'


Detail uit onderstaande ansichkaart



Foto vanuit http://www.kerkeninbeeld.nl

Van der Kleij noteerde onderstaande dispositie. Dit is echter de maximaal mogelijke dispositie. Alleen ovenstaande stemmen werden geplaatst.

Quintadena 16' Salicionaal 8' Subbas 16'
Prestant 8' Prestant 4' Open fluit 8'
Roerfluit 8' Nasard 2 2/3' Koraalbas 4'
Octaaf 4' Trechterfluit 2'    
Nachthoorn 4' Scherp II    
Superoctaaf 2' Tremulant      
Terts-Mixtuur III-IV        
Schalmey 8'        
Het originele contract is bewaard gebleven. Zie hiervoor pagina 01, 02 en 03
Hierin is ook te zien dat maar een gedeelte van de registers werkelijk werd geplaatst.

Ook het garantiebewijs is bewaard gebleven.





1976: Na de bouw van de nieuwe kerk een nieuw orgel door Mense Ruiter.
Meerdere orgelmakers brachten een offerte uit, waaronder ook Leeflang. 
Op 1 mei 1974 bracht Leeflang een eerste offerte uit met 3 varianten: Conform Diever Gereformeerde kerk, 1 klaviers met pedaal en een 2-klaviers variant. Blz. 01 en 02.
Op 9 augustus 1974 stuurden zij een offerte voor een 2-klaviers orgels dit in de beerkte ruimte zou passen. Blz. 01 en 02. (04)

Ook werd een tekening geleverd in de toen kenmerkende Leeflang stijl. Klik op de afbeelding voor een vergroting (04)


Foto's : Geert Jan Pottjewijd (30-07-2021) (Klik op de afbeelding voor een vergroting)

In de kerk is een electronisch nagalm-systeem aangebracht, omdat de akoestiek in de kerk zeer gering is.


Dispositie: 
Hoofdwerk   Nevenwerk   Pedaal  
Prestant 8' Holpijp 8' Bourdon  16'
Roerfluit 8' Roerfluit 4' Bourdon  8'
Octaaf 4' Woudfluit 2' Fagot  16'
Speelfluit 4' Sifflet 1 1/3'     
Nasat 2 2/3' Sesquialter II     
Octaaf 2' Tremulant      
Mixtuur III-IV        
Trompet 8'        

Bronvermelding:

  1. E-Mail van Kor van der Ploeg d.d. 20-01-2010
  2. E-mail van Jaap Brouwer d.d. 22-01-2009
  3. www: http://reliwiki.nl/index.php?title=Westerbork,_Hoogeveenseweg_4_-_De_Voorhof
  4. Archief Leeflang
  5. Mense Ruiter oude archief

Foto Geert Jan Pottjewijd



Foto's Evangelisch Lutherse kerk te Heerlen



Het orgel is van origine een kabinetorgel, in 1765 vervaardigd door de orgelmaker Deetlef Onderhorst uit Den Haag. Op enig moment is het terecht gekomen in de geref. kerk van Westerbork. De oorspronkelijke orgelkas is dan al vernieuwd. In Westerbork doet het tot 1954 dienst. Wanneer de orgelbouwer C. Verweys (Amsterdam) daar in dat jaar een nieuw orgel levert, slaat hij het Onderhorst-orgel op. In 1961 plaatst Verweys het orgel in een nieuwe kas in de lutherse kerk van Heerlen.

Dispositie
Manuaal: Prestant 8' discant - Holpijp 8' bas/discant - Octaaf 4' bas/discant - Fluit 4' bas/discant - Quint 3' bas - Octaaf 2' bas/discant - Sexquialter 2⅔ 2 sterk discant - Tremulant.
Pedaal: aangehangen.
Mechanische sleeplade. Manuaalomvang: C-d3; pedaalomvang: C-d1.